Startschot Erdogan voor aanleg alternatief Bosporus, burgemeester spreekt van bedrog

In Turkije heeft president Erdogan het startschot gegeven voor de bouw van het Istanbul-kanaal, een 45 kilometer lange waterweg die de Zwarte Zee verbindt met de Zee van Marmara. De eerste stap in het project is volgens Erdogan de bouw van een brug van 840 meter die onderdeel wordt van een nieuwe achtbaanssnelweg, ten westen van Istanbul. Het nieuwe kanaal moet de drukke Bosporus ontlasten.

De burgemeester van Istanbul spreekt van bedrog van Erdogan. De brug en de snelweg zijn volgens Ekrem Imamoglu al jaren voordat er over een kanaal werd gesproken, gepland. Door de brug in verband te brengen met het kanaal probeert Erdogan gezichtsverlies te voorkomen, zegt Imamoglu.

Het kanaal geldt als prestigezaak voor Erdogan, maar het project is als gevolg van kritiek en economische tegenslag al meerdere keren uitgesteld. Met het startschot vandaag wekt Erdogan ten onrechte de indruk dat de aanleg van het kanaal is begonnen, zegt Imamoglu.

'Krankzinnig project'

Erdogan opperde het idee voor een kanaal in 2011 en noemde het destijds zijn "krankzinnige project". Tegenstanders van Erdogan vinden het project ook krankzinnig, maar om andere redenen. Ze zeggen dat er schade aan milieu en ecosystemen ontstaat, en dat de drinkwatervoorziening voor Istanbul er door in gevaar komt.

Het geplande kanaal doorkruist een meer waar veel drinkwater voor Istanbul uit afkomstig is. Peilingen wijzen uit dat een merendeel van de inwoners van Istanbul tegen het project is. Banken zijn terughoudend met financiering vanwege de verwachte milieuschade.

Verdrag van Montreux

Erdogan wil dat er een alternatief voor de Bosporus komt. De zeestraat die het Europese van het Aziatische deel van Istanbul scheidt, is een zeer drukke zeeroute. Jaarlijks varen er 43.000 schepen door de zeestraat, terwijl de veilige capaciteit eigenlijk maar 25.000 schepen bedraagt. Naar schatting is er in 2050 een jaarlijkse capaciteit van 78.000 schepen nodig. Over zes jaar moet het Istanbul-kanaal klaar moeten zijn.

De bouw van het kanaal kost omgerekend 12,5 miljard euro. In potentie levert het Turkije echter ook geld op. In het Verdrag van Montreux uit 1936 is afgesproken dat commerciële schepen in vredestijd vrije doorgang hebben door de Bosporus. Turkije mag daarom geen tol heffen. Het nieuwe kanaal zou volgens Turkije niet onder dat verdrag vallen en daarmee kan Turkije passerende schepen een bedrag in rekening brengen.

Ex-admiralen opgepakt

Rusland is niet blij met het nieuwe kanaal. In het Verdrag van Montreux is afgesproken dat landen die niet aan de Zwarte Zee grenzen maar beperkt oorlogsschepen door de Bosporus mogen sturen. Voor landen die wel aan de Zwarte Zee grenzen, zoals Rusland, geldt dat niet.

Turkije krijgt door het nieuwe kanaal daarom meer autonomie over welke oorlogsschepen de Zwarte Zee op kunnen. Om tegenwicht aan de Russische aanwezigheid te kunnen bieden zou Turkije in theorie dus meer Amerikaanse schepen in de Zwarte Zee kunnen toelaten als het kanaal geopend is.

In Turkije klinkt ook om deze reden kritiek. 104 voormalige hooggeplaatste marineofficieren schreven in een verklaring te vrezen voor de veiligheid van Turkije. De spanningen in de regio kunnen oplopen als Turkije het Verdrag van Montreux omzeilt, zeggen de officieren. Tien ex-admiralen werden na de kritische verklaring opgepakt.