Zullen verkiezingen een einde maken aan de verscheurdheid van Ethiopië?
De verkiezingen in Ethiopië vandaag hadden de meest vrije moeten worden in de geschiedenis van de eeuwenoude staat. Maar de oorlog in de noordelijke deelstaat Tigray en het geweld in andere gebieden van het land tonen dat de Ethiopiërs hun geschillen net als voorheen niet op democratische wijze, maar met geweld proberen op te lossen.
Het geweer of de stembus. In de geschiedenis van de Ethiopische keizerrijken draait het om oorlog en conflict. Heersers kwamen altijd door geweld aan de macht. Abiy Ahmed, de premier die in 2018 na een interne partijrevolte de scepter ging zwaaien, beloofde die cyclus te doorbreken. "Dit is de eerste poging ooit in Ethiopië om eerlijke en vrije verkiezingen te houden", tweette hij onlangs.
Maar van dergelijk enthousiasme viel weinig te merken in de lauwe verkiezingscampagnes. In de context van oorlog en etnisch geweld, een inflatie van boven de twintig procent, corona én repressie van de oppositie geloven nog weinig Ethiopiërs dat de gang naar de stembus hun problemen kan oplossen.
Meer vrijheid, meer spanningen
Geen enkele Ethiopische leider was vermoedelijk zo populair als Abiy Ahmed toen hij drie jaar geleden de macht overnam. De gevangenisdeuren gingen open voor tienduizenden politieke gevangenen, journalisten kregen vrijheid en de economie zou worden geliberaliseerd.
Een einde aan de autocratie en de strak door de staat geleide economie lag in het verschiet. Ook wierp Abiy Ahmed zich op als vredestichter in de regio en sloot hij vrede met aartsvijand Eritrea. Net als de meerderheid van de Ethiopiërs jubelde de internationale gemeenschap en in 2019 kreeg de premier de Nobelprijs voor de Vrede.
Maar onder de toegenomen vrijheid kwamen de etnische spanningen in het land van 110 miljoen inwoners tot ontploffing. Steeds vaker doken er etnische populisten op die de conflicten aanwakkeren. Meer dan een miljoen Ethiopiërs raakten ontheemd bij gevechten tussen etnische groepen over grondbezit.
Nieuwe gewapende opstand
Onder de Oromo, de grootste bevolkingsgroep, kregen radicale politici aanhang. Een nieuwe gewapende opstand begon. Abiy Ahmed besloot daarom vorig jaar om politieke tegenstanders op te sluiten. Twee prominente oppositiepartijen, het Oromo Liberation Front (OLF) en het Oromo Federalist Congress (OFC), boycotten nu de verkiezingen.
"Het worden schijnverkiezingen", zei OFC-voorzitter Merera Gudina eerder deze maand. Dat betekent dat de Welvaartspartij van Abiy Ahmed weinig concurrentie zal ondervinden en vrijwel zeker de winnaar van de verkiezingen wordt.
Onder het vorige bewind van de in 1991 aan de macht gekomen premier Meles Zenawi werd Ethiopië opgedeeld in deelstaten, die waren samengesteld op etnische basis. Nergens in Afrika bestaat zo'n etnisch federalisme. De meeste politieke partijen waren dus etnische partijen, buiten hun deelstaten hadden ze geen invloed.
De door Abiy Ahmed opgerichte Welvaartspartij is de enige die multi-etnisch is. Op nationaal niveau is zijn enige concurrent de Ethiopian Citizens for Social Justice (Ezema) van Berhanu Nega. In totaal doen er veertig partijen mee. In drie regio's kan door geweld niet worden gestemd en ook in kiesdistricten elders is het te onveilig. Daar hoopt de Kiescommissie over drie maanden alsnog verkiezingen te kunnen houden.
Honger als wapen
Wat Abiy Ahmed met zijn electorale overwinning gaat doen zal bepalen of Ethiopië verder wegzakt in geweld of dat de euforie over hem weer opbloeit en er alsnog aan een nieuw begin kan worden gewerkt. De oorlog in Tigray is een slecht voorteken. De militaire interventie om de opstandige Tigrese leiders te onttronen, is uitgelopen op een humanitaire ramp.
Zowel het regeringsleger als de Eritrese strijdkrachten die Abiy Ahmed binnen de grenzen toeliet, worden door de Verenigde Naties beschuldigd van het inzetten van honger als wapen. De militaire operatie heeft alles weg van een strafexpeditie tegen alle Tigreeërs. Tolerantie en dialoog, de beloftes van Abiy Ahmed van drie jaar geleden, zijn in Tigray door etnische polarisatie ten onder gegaan.
