Politie trots, advocaten kritisch na 'ongekende klap' voor criminelen
Operatie Trojan Shield, de internationale afluisteractie die vandaag bekend werd gemaakt, is volgens de politie opnieuw "een ongekende klap" voor criminelen over de hele wereld. Zestien landen werkten samen om criminelen om de tuin te leiden en hun berichtenverkeer in handen te krijgen.
Bij het presenteren van de resultaten wrijft Andy Kraag, chef van de landelijke recherche, zich in de handen: "Dit is weer next level. Ons masterplan heeft zich perfect ontvouwen."
Dat masterplan was een alternatief bieden voor de eerder opgedoekte communicatiediensten EncroChat en Sky ECC, waar tienduizenden criminelen gebruik van maakten. Een fuik opzetten, waar criminelen met open ogen in zouden lopen.
"We wisten dat ze op zoek zouden gaan naar een nieuw communicatiemiddel", vertelt Kraag. "Op dat waterbedeffect hebben we geanticipeerd."
De FBI ontwikkelde een eigen cryptocommunicatiedienst, ANOM, en bracht die op de markt. De telefoons werden actief aan de man gebracht bij criminelen om hen daarna te kunnen bespieden. "Dat werkte als een trein. Criminelen stapten massaal over en zo hadden we weer volledige controle over hen."
Maffiosi en motorbendes
Sinds oktober 2019 las en luisterde de politie mee met alle berichten en gesprekken. In totaal 27 miljoen stuks. Foto's en filmpjes gingen rond van drugslabs, wapens en pakken cocaïne verstopt tussen het fruit.
Het leidde de afgelopen weken tot 800 arrestaties wereldwijd, waarvan 49 in Nederland. Hier werden 25 drugslabs en opslaglocaties gevonden. Politiediensten namen tonnen aan cocaïne en miljoenen aan contant geld in beslag.
Onder de verdachten zouden zich Italiaanse maffiosi bevinden, leden van buitenlandse motorbendes en in Australië zelfs twee tv-bekendheden.
In Nederland verspreidde de politie beelden van invallen in Geertruidenberg, Eindhoven en Overloon:
"Vooral de productie van xtc en crystal meth hebben we op een presenteerblaadje gekregen", vertelt recherchechef Andy Kraag. De politie zag hoe de ene groep het inrichten van een drugslab besprak, terwijl de andere groep zich voorbereidde op het gewelddadig oplossen van een conflict. In levensbedreigende situaties is meteen ingegrepen.
Kraag: "We weten exact wat er is gezegd, door wie, waar en wanneer. Er zitten een hoop opdrachtgevers en sleutelfiguren bij. Dit is cruciaal bewijs in opsporingsonderzoeken."
Ik vind het vreemd dat er niet eerder een lampje is gaan branden bij de heren criminelen.
De eerste zaak die voortkomt uit de recente arrestaties ligt al op het bureau van de Amsterdamse strafrechtadvocaat Jan-Hein Kuijpers. Een witwasverdenking, waar hij inhoudelijk nog niet over mag spreken. Zijn kantoor behandelt ook tientallen strafzaken die voortkomen uit eerder opgedoekte communicatienetwerken.
"Nu is er anderhalf jaar lang meegeluisterd, dat is echt ongekend", zegt Kuijpers. "Ik vind het vreemd dat er niet eerder een lampje is gaan branden bij de heren criminelen." Hij vraagt zich af of de politie bewust partijen drugs ongemoeid heeft gelaten, om niet meteen door de mand te vallen.
Kuijpers reageert, net als verschillende andere strafrechtadvocaten, kritisch op het feit dat de overheid zelf een berichtendienst heeft opgezet. In dit geval dus de FBI, in nauwe samenwerking met de Australische, Nederlandse en Zweedse politie.
Volgens Kuijpers moet duidelijk worden welke opsporingshandelingen in Nederland zijn uitgevoerd. De rechter moet die dan kunnen toetsen. "De vraag is hoe ver de politie is gegaan. Als mensen onder druk zijn gezet om telefoons te kopen, is sprake van uitlokking."
Steeds creatiever
Advocaat Peter Plasman zegt tegen persbureau ANP dat de politie opsporingsmethoden steeds creatiever inzet. "Tot nu toe wordt het gebruik van cryptogesprekken in strafrechtelijke onderzoeken door de rechter goed gevonden. Ik ben wel benieuwd waar de grens gelegd gaat worden."
Recherchebaas Andy Kraag verzekert alvast dat alles binnen de regels valt. "Er is geen enkele crimineel uitgelokt om criminele handelingen te verrichten. Wat ze zelf verkeerd hebben gedaan, is praten via een toestel van de politie."
Volgens Kraag is de afluisteroperatie juridisch van te voren goed afgekaart. "De Amerikanen en de Australiërs hebben dit onder de juridische kaders van hun land gedaan en de zwaarste rechterlijke toetsing heeft daar ook op plaatsgevonden."
Hij verwacht dat het aantal arrestaties de komende weken verder zal oplopen. En in de toekomst zullen ook andere communicatiemiddelen onderuit gehaald worden, waarschuwt Kraag. "Net als met schaken moet je meerdere zetten vooruit denken om te winnen. Wat onze volgende zet is, is het geheim van de smid. Maar dit is zeker niet onze laatste zet."
