Fel bekritiseerde copyright-richtlijn in werking: makers blij, zorgen blijven
Muzikanten, filmmakers en fotografen zagen jarenlang hoe hun werk zonder vergoeding online werd gebruikt. Tot vandaag. Want er treedt in de EU een nieuwe richtlijn in werking die daar verandering in moet brengen.
"We zitten hier al jaren op te wachten", zegt Rita Zipora, componist en voorzitter van de Raad van Rechthebbenden van Buma/Stemra. "Voor ons is het belangrijkste dat YouTube eigenlijk een gratis streamingplatform is voor muziek. Terwijl ze van alle muziekdiensten het minst betalen."
Buma/Stemra heeft al wel afspraken met YouTube, maar is van plan om met de richtlijn in hand meer compensatie te vragen voor haar leden. Het videoplatform keerde in een jaar tijd wereldwijd 4 miljard dollar uit aan de muziekindustrie.
De afgelopen jaren is er over de richtlijn een felle strijd gevoerd: er was veel verzet. Een van de grootste zorgen ging over het zogeheten uploadfilter (tegenhouden van content als er geen afspraken zijn gemaakt) en de kans dat dit ook legale content, zoals parodieën, tegenhoudt.
Een chilling effect
De NOS sprak met organisaties die auteursrechthebbenden vertegenwoordigen, met makers zelf, platforms die de regels moeten gaan toepassen en mensen die kritisch staan tegenover de regelgeving. De belanghebbenden verwachten dat, als alles goed gaat, gebruikers niks zullen merken van de wijzigingen. Tegelijkertijd is de vraag hoe de regels in de praktijk uitpakken.
"Het blijft onzeker of de richtlijn zal zorgen voor een chilling effect", zegt Stef van Gompel, universitair hoofddocent intellectueel eigendom (Universiteit van Amsterdam). "De vraag is hoe er wordt omgegaan met de vrijheid van meningsuiting en hoe streng de richtlijn wordt toegepast."
Het betekent dat ze straks eindelijk gecompenseerd gaan worden voor de content. Bij muziek en film gebeurt dat al. Alleen fotografen nog niet.
Voor fotografen is de verandering groot, zegt Suzanne Henning, directeur van beroepsorganisatie DuPho. "Het betekent dat dat ze straks eindelijk gecompenseerd gaan worden voor de content. Bij muziek en film gebeurt dat al. Alleen fotografen nog niet. Terwijl er gigantisch veel foto's op die platforms verschijnen."
Zo ervoer fotograaf Dida Mulder dat een foto die ze maakte in 2013 in Israël, waarbij een rabbijn zijn arm slaat om een sjeik, vervolgens viral ging op Facebook en Twitter en door allerlei organisaties in hun uitingen werden gebruikt. Daar kreeg ze geen vergoeding voor.
"Het was voor mij een investering: ik maak een concept en verdiep mij erin", vertelt Mulder. "Het zou heel mooi zijn geweest als ik een vergoeding had gekregen voor het feit dat een organisatie de foto op een banner gebruikte."
Rol techplatforms
De belanghebbenden gaan straks onderhandelen met platforms, groot en klein. Zij verwachten dat gebruikers daar niet zoveel van gaan merken. De vraag is echter wel hoe Google (ook eigenaar van YouTube), Facebook (eigenaar van Instagram) en platforms als Twitter en Pinterest zich gaan opstellen. Zij gaan extra kosten maken en aangezien het gratis platforms zijn, kunnen ze die niet een-op-een doorrekenen aan de consument.
"We gaan op een eerlijke manier onderhandelen en het gesprek aan", zegt Arjan El Fassed, hoofd publiek beleid bij Google Nederland. Hij tekent daarbij aan dat het zaak is balans te vinden tussen de rechthebbenden en internetgebruikers. "Daar zit een stuk spanning. Er zijn een aantal uitzonderingen op het auteursrecht." Daar kan discussie over ontstaan, verwacht hij.
Twitter laat weten nog altijd bezorgd te zijn over de nieuwe richtlijn, maar ging niet in op specifieke vragen. Ook Facebook wil geen vragen beantwoorden. Naar eigen zeggen steunt het bedrijf de doelstellingen van het uploadfilter, maar het wil geen commentaar geven op details van de bijbehorende wetgeving. Het platform heeft, net als YouTube, een systeem dat automatisch checkt op auteursrechtelijk materiaal. Pinterest, een platform voor fotocollecties, reageerde niet op vragen.
In het Europees Parlement was er in 2019 sterk verzet tegen de richtlijn. Onder hen was Julia Reda, toen Europarlementariër voor de Piratenpartij. Zij laat weten nog altijd bezorgd te zijn. Volgens haar is er een grote kans dat legaal gebruik, zoals citaten of parodieën, door filters alsnog worden geweerd.
"Wat er exact gaat gebeuren, weet geen mens op dit moment", zegt Paul Keller, beleidsdirecteur van de nieuwe denktank Open Future. Volgens hem bevat artikel 17, waar het uploadfilter uit voortvloeit, een tegenstrijdigheid. "Platforms moeten dingen weghalen waar rechthebbenden om vragen, maar ze mogen niks weghalen wat legaal is."
Hoe dan ook is het laatste woord over het 'uploadfilter' nog niet gezegd. Polen heeft het Europese Hof van Justitie gevraagd de voorwaarden van het artikel van tafel te vegen, omdat deze zouden ingaan tegen de vrijheid van meningsuiting. Een uitspraak wordt eind dit jaar verwacht.
