Stellen in de bijstand die scheiden moeten vaak onterecht toeslagen terugbetalen

• Gidi Pols

  redacteur Economie

Door een kronkel in de wet pakken scheidingen voor mensen in de bijstand extra slecht uit. Als een stel met een bijstandsuitkering uit elkaar gaat, moeten zij vaak onterecht tot honderden of zelfs duizenden euro's toeslagen terugbetalen aan de Belastingdienst.

Dat blijkt uit een uitspraak van de rechtbank Overijssel. Het kan ook fout gaan voor gezinnen in de bijstand waarbij een volwassen kind uit huis gaat. Het ministerie van Financiën herkent de problemen en spreekt van een 'knelpunt'.

Ook de Arnhemse budgetcoach Ria de Vries ziet het vaak fout gaan. "Ik kom dit maandelijks tegen. Minstens een van de ex-partners blijft hierdoor achter met schulden bij de Belastingdienst", zegt De Vries.

'Onderling regelen'

Het werkt zo. Twee mensen die samenwonen krijgen samen een bijstandsuitkering. Als die twee alleen gaan wonen krijgen ze allebei een eigen uitkering, die een stuk hoger is dan de helft van hun gezamenlijke uitkering. Als ze halverwege het jaar uit elkaar gaan, gaat hun inkomen dus omhoog.

Maar voor de Belastingdienst tellen de inkomens van de ex-partners in het jaar dat ze uit elkaar gaan nog wel voor elkaar mee. Het kan gebeuren dat mensen daardoor honderden of zelfs duizenden euro's aan toeslagen moeten terugbetalen, omdat hun inkomen als te hoog gezien wordt.

"Wat ik ook vaak zie is dat de ene partner toeslagen terugkrijgt en de andere moet terugbetalen", zegt De Vries. "De Belastingdienst zegt dan dat ze het maar onderling moeten regelen. Dat is zo'n kromme redenering. Die mensen zijn net gescheiden, soms spreken ze elkaar niet meer, hebben ze nog ruzie."

Om onterecht terugbetalen te voorkomen heeft de Belastingdienst sinds 2018 een speciale regel: 'de 10%-regeling'. Op basis daarvan kan iemand vragen het inkomen van de ex-partner niet mee te tellen. Dat kan alleen als het jaarinkomen van de ex-partner met 10 procent omhoog gaat, wat het geval is voor mensen die scheiden en daarna allebei alleenstaanden-bijstand krijgen.

Maar de Belastingdienst wil wel bewijs van dat hogere inkomen. Daarvoor eist de dienst documenten waarop het bruto-inkomen staat van de ex-echtgenoot. Het probleem is dat bijstandontvangers alleen documenten krijgen waarop hun netto-inkomen staat. De ex-partner kan dat bewijs dus niet leveren.

De rechtszaak speelde in Zwolle. De gemeente gaf zelfs na vragen van de gedupeerde inwoner geen brutobedrag. Volgens Zwolle kan dit simpelweg niet: "De wettelijke systematiek is zo ingericht dat we pas achteraf de balans kunnen opmaken van de verschuldigde loonbelasting en premies." De bewijslast ligt bij de burger. Het gescheiden stel moest de toeslagen dus terugbetalen.

Tilburg doet het wel

Toch zijn er gemeentes die wel een bruto bijstandsbedrag met hun burgers delen, zoals Tilburg. "Die zetten het bewust op hun website om problemen met toeslagen te voorkomen. Maar die gemeenten zijn echt uitzonderingen", zegt De Vries. "Eigenlijk zouden alle gemeenten dat moeten doen." De Vereniging van Nederlandse Gemeenten reageert dat deze oplossing alleen zou werken voor bijstandontvangers waarvan de uitkering niet gekort wordt.

De Vries ziet nog een oplossing: "De Belastingdienst zou de peildatum kunnen veranderen. Als ze voor de toeslagen gewoon naar de datum kijken waarop mensen scheiden in plaats van het hele jaar, zou het probleem ook opgelost zijn."

Een woordvoerder van demissionair staatssecretaris Van Huffelen (Toeslagen) laat weten dat de problemen met de 10%-regeling en de bijstand onderzocht worden als onderdeel van een bredere inventarisatie van problemen met het toeslagenstelsel.