Heimwee, eenzaamheid, en oververmoeidheid heersen onder de zeevarenden in de koopvaardij na meer dan een jaar corona. Door strenge maatregelen hebben hun schepen soms veel weg van een drijvende gevangenis, zeggen ze. Maar er is hoop.
Nederland heeft volgens de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders als eerste land ter wereld besloten om alle zeevarenden op de eigen koopvaardijvloot te vaccineren, ongeacht hun nationaliteit. Het gaat om ongeveer vijftigduizend personen, vooral Filipijnen, Russen en Oekraïners. Tien procent heeft de Nederlandse nationaliteit.
Alle zeevarenden kunnen vanaf half juni een vaccin krijgen. Het vaccin moet de zeevarenden in eerste instantie beschermen tegen corona. Maar de hoop is dat ze op termijn ook meer mogelijkheden krijgen in de havens die ze aandoen.
'Meer dan een half jaar aan boord'
Op zijn tanker aan de kade in Beverwijk, kan derde stuurman Jimbo de los Reyes geen kant op. De reder wil het personeel aan boord houden als de schepen aan wal liggen. Het risico op besmetting is te groot. En als een schip stil komt te liggen omdat corona rondgaat, is dat een enorme verliespost.
Ook De los Reyes merkt dat. "Ik ben nu meer dan een half jaar aan boord", zegt de 35-jarige Filipijn. Thuis wachten zijn vrouw en zesjarige zoontje op hem. "Eigenlijk had ik al bij m'n familie moeten zijn. Maar de collega die mij aan boord moet aflossen, is positief getest en mag niet vertrekken uit de Filipijnen. Dus voorlopig val ik voor hem in. Geen idee hoe lang het nog duurt voor ik van boord kan."
Aflossing bemanning onmogelijk
Vooral het aflossen van de bemanning is een probleem in de zeevaart. Normaal gesproken worden daarvoor vanuit de hele wereld zeelieden naar een schip gevlogen, als vervanging van collega's aan boord. Die vertrekken op hun beurt per vliegtuig terug naar huis. Een groot aantal landen staat die reisbewegingen niet meer toe. Daar komen steeds wisselende quarantaineregels bij, en ook nog beperkte beschikbaarheid van vliegtuigstoelen.
"Op zee ben je altijd al geïsoleerd van de buitenwereld. Maar het is nu extreem", vertelt De los Reyes. "We komen niet meer aan wal als we havens aandoen. Het is onzeker wanneer je naar huis kunt, en je familie weer kunt zien. Als zeeman ben je wel wat gewend. Maar deze eenzaamheid doet ons pijn."
"Het voelt soms als een drijvende gevangenis", zegt de Vlaamse kapitein Dirk Audenaert door de telefoon. Hij is met zijn Nederlandse schip IJzerborg onderweg naar Chicago om staal en onderdelen van windmolens af te leveren. "In de meeste havens mogen we niet van boord. Halverwege december kwamen we aan in Portugal. Ik moest afgelost worden maar mocht niet van het schip af. Uiteindelijk kreeg ik toch toestemming. Maar mijn Vietnamese stuurman, die ook zou worden afgelost, moest wel aan boord blijven en moest weer mee de zee op."
Deze week vliegt Audenaert naar huis. Maar dat betekent nog niet het einde van de beperkingen. "Officieel moet ik thuis ook weer in quarantaine. Zelfs m'n vrouw en zoontje mag ik niet zien. Nou, u begrijpt, dat zit er niet in."
'Corona-hotel' in Rotterdam
Al langer stelt Nederland zich coulant op richting de koopvaardij. Het aflossen van bemanning is in veel landen verboden. Nederland staat die aflossing wél toe, zolang de zeevarenden zich aan de quarantaineregels houden.
In Rotterdam is een speciaal 'corona-hotel', waar zeevarenden na aflossing in quarantaine kunnen:
Volgens rederijvereniging KVNR is Nederland nu het eerste land ter wereld dat de koopvaardij op deze manier vaccinvoorrang geeft. In België zijn ook plannen om zeevarenden te vaccineren, maar dat gaat in eerste instantie alleen om bemanning met de Belgische nationaliteit.
Janssen-vaccin voor koopvaardij
In Nederland krijgen de zeevarenden een prik met het Janssen-vaccin. Bij dat vaccin is één prik voldoende. Een belangrijke voorwaarde voor een succesvolle vaccinatie, omdat de onzekerheid in de zeevaart het voor scheepspersoneel onmogelijk maakt om een tweede prik volgens vaste planning op te halen.
Het nieuws over een aanstaande vaccinatie tovert een grote glimlach op het gezicht van derde stuurman Jimbo de los Reyes. "We voelen ons bevoorrecht dat we zo snel aan de beurt komen. En we krijgen ook nog een vaccin van topkwaliteit."
'Zelf een vaccin geregeld voor bemanning'
Kapitein Erik Audenaert hoeft er niet meer op te wachten. In de haven van Ohio zijn de regels al opgeschort vanwege de hoge vaccinatiegraad in die staat. Toen hij hoorde dat er zelfs vaccins over zijn, zag hij een kans. "Ik heb gevraagd of wij niet ook zo'n injectie konden krijgen. Dat bleek geen probleem. We konden de volgende ochtend met z'n twaalven terecht. De hele bemanning heeft meegedaan. Bij de verpleegkundige zaten we allemaal op een rij, iedereen een spuitje, en klaar. En het werd ook nog gratis aangeboden door de havenautoriteiten."