Patenten op vaccins vrijgeven? 'Huidige vaccinatie-apartheid is een morele fout'

Er zijn te weinig coronavaccins om de hele wereld snel in te enten. De Verenigde Staten willen daarom van het patent op coronavaccins af. Ook de EU vindt die optie bespreekbaar.

Biomedisch expert Els Torreele ziet het vrijgeven van de patenten nog liever gister dan vandaag gebeuren. "In een pandemie is pas iedereen veilig als we het vaccineren globaal aanpakken. Dus de beschikbare doses zouden we veel beter en eerlijker moeten verdelen", zegt ze. Volgens Torreele moet de productie van vaccins fors omhoog.

Het vrijgeven van patenten op coronavaccins is geen oplossing voor de wereldwijde vaccinschaarste, schrijft de internationale federatie van farmaceuten in een verklaring. "Handelsbarrières, knelpunten in de bevoorrading, een tekort aan ruwe materialen en de onwelwillendheid van rijke landen om hun vaccins met armere landen te delen, zijn de oorzaak van het tekort", vinden de farmaceuten.

Zo werkt het patent op een vaccin:

Volgens Torreele is het probleem een gebrek aan politieke wil van de rijke landen, die de controle hebben over de vaccins. "De politieke wil ontbreekt om de farmaceuten onder druk te zetten hun recepten te delen, zodat er meer vaccins gemaakt kunnen worden."

Ze noemt het de "vaccinatie-apartheid van rijke landen". "Discriminatie tussen mensen die toegang hebben tot het vaccin en mensen die het niet hebben. In Afrika krijgen zelfs mensen uit de kwetsbare groepen geen vaccin. De rijke landen, de elites, krijgen het vaccin wel."

Het monopolie op de productie is daarvan de oorzaak, zegt Torreele. "We hebben een farmaceutisch businessmodel gecreëerd, waarbij de grootste stimulus is dat die bedrijven een monopolie hebben gekregen. Daarin is veel geld te verdienen. En dat is belangrijker dan de volksgezondheid wereldwijd. Dus alleen degenen die voldoende geld op tafel leggen, hebben toegang tot de vaccins."

Goede kans

Hans Hogerzeil, emeritus hoogleraar Global Health en oud-adviseur van de WHO, is het daarmee eens. "Op een gegeven moment wordt gezondheid dwarsgezeten door patenten. Ik denk dat de industrie het niet leuk vindt vanwege alle winst die ze kunnen gaan missen. En ze zijn ook bang voor een precedentwerking."

Toch verwacht hij dat de Wereldhandelsorganisatie (WTO), die over het voorstel moet beslissen, groen licht zal geven. "Amerikanen hebben dit altijd geblokkeerd. Dat ze nu zeggen 'we gaan deze mening opschorten', is heel belangrijk. Alleen Japan en de EU zijn vaak dicht bij de industrie betrokken, die waren er ook niet voor. Maar ik kan me goed voorstellen dat als zelfs Amerika nu meedoet, er een goede kans is."