Arjen van der Horst
Arjen van der Horst
Eén vraag domineert als kiezers vandaag hun stem uitbrengen in de Schotse parlementsverkiezingen: krijgen ze een nieuw onafhankelijkheidsreferendum? Het is nog maar zeven jaar geleden dat een meerderheid van de Schotten onafhankelijkheid verwierp. Maar door de brexit en de pandemie is de kwestie als een boemerang teruggekeerd.
De uitslag van deze verkiezingen moet hét moment worden van de onafhankelijkheidspartij SNP. De partij, die al sinds 2007 onafgebroken regeert in Schotland, lijkt weinig last te hebben van kiezersmoeheid. De Schotse premier en SNP-leider Nicola Sturgeon is geliefd bij de bevolking en geldt als een van de populairste politici in het Verenigd Koninkrijk.
We hebben een herstelplan nodig, geen referendum.
De pandemie heeft Sturgeon extra vleugels gegeven. In het begin van de coronacrisis gaf ze dagelijkse persconferenties, waarmee ze hoge waardering oogstte. Met haar kalme aanpak en meelevendheid vormde ze een schril contrast met het chaotische gestuntel van de Britse premier Boris Johnson, wiens populariteit in Schotland een Thatcheriaans dieptepunt heeft bereikt.
Corona heeft de SNP daarmee een extra argument voor onafhankelijkheid gegeven. Maar ook haar tegenstanders denken sterk te staan. Het gezamenlijke Britse vaccinatieprogramma is een klinkend succes gebleken. Bovendien heeft Sturgeons corona-aanpak niet wezenlijk andere resultaten opgeleverd dan die van de Engelse zuiderburen.
Haalt SNP meerderheid?
Er is weinig twijfel dat de SNP met afstand de grootste blijft in het Schotse parlement. Maandenlang leek de partij af te koersen op een absolute meerderheid, maar de afgelopen weken daalde de SNP licht in de peilingen. Het gaat erom spannen: volgens de meest recente peilingen schommelt de SNP rond 65 zetels, net genoeg voor een absolute meerderheid in het 129 zetels tellende parlement.
De partijen die vóór het behoud van de Britse unie zijn, probeerden steevast de campagne te richten op andere thema's. "Een nieuw referendum leidt alleen maar tot meer verdeeldheid", zegt Malcolm Johnstone, die namens de Conservatieve Partij in de gemeenteraad van de Schotse grensregio Dumfries and Galloway zit. "Op dit moment hebben we een herstelplan nodig, geen referendum. Samen staan we sterker."
Referendum over referendum
Maar hoe graag ze het ook over andere thema's willen hebben, deze Schotse verkiezingen zijn een referendum over een referendum geworden. Het debat loopt volgens dezelfde lijnen als zeven jaar geleden. De Schotse nationalisten van de SNP, een centrumlinkse partij, vergelijken Schotland graag met kleine, progressieve naties als Denemarken of Zweden. Ze willen een land met een breed sociaal vangnet, sterkere werknemersrechten, de afschaffing van collegegeld en gratis seniorenopvang. De Schotten zijn in hun ogen radicaal anders dan de vrije-marktdenkers in het conservatieve Engeland.
De tegenstanders van onafhankelijkheid wijzen op het vele belastinggeld dat al decennia vanuit de Britse schatkist richting Schotland vloeit. De Schotten ontvangen per hoofd van de bevolking meer financiële steun uit Londen dan de rest van het land. Volgens de unionisten is Schotland te klein om financieel op eigen benen te staan.
Brexit heeft alles veranderd. Het is een ramp voor Schotland.
In 2014 verwierp 55 procent van de Schotse kiezers onafhankelijkheid. De SNP beloofde toen dat er zeker in a generation geen nieuw referendum zou komen. De unionisten eisen dat de nationalisten zich aan die belofte houden, maar volgens de SNP heeft het Britse parlement in Londen zelf een aantal beloften gebroken.
In de aanloop naar het onafhankelijkheidsreferendum van 2014 zetten de drie grote unionistische partijen (de Conservatieven, Labour en de Liberaal Democraten) plechtig hun handtekening onder 'The Vow'. Daarmee beloofde ze meer autonomie aan Schotland als het onafhankelijkheid zou verwerpen. Volgens de SNP is er niets van die belofte terechtgekomen.
'Fout van 2014 herhalen we niet'
Maar de belangrijkste game changer is natuurlijk de brexit. In 2014 zei de Conservatieve leider David Cameron dat het allerminst zeker was dat de Europese Unie een onafhankelijk Schotland zou accepteren als lid. Alleen als onderdeel van het Verenigd Koninkrijk hadden de Schotten de garantie dat ze binnen de EU konden blijven.
Het brexit-referendum van 2016 schoot dat argument aan gort. Het Verenigd Koninkrijk verliet de Europese Unie, terwijl een ruime meerderheid van de Schotten tegen een brexit had gestemd. Een nieuw onafhankelijkheidsreferendum geeft Schotland de mogelijkheid zich weer bij de EU aan te sluiten.
"Brexit heeft alles veranderd. Het is een ramp voor Schotland", zegt Alistair Rennie van de Scottish Independence Movement. "Veel Schotten stemden in 2014 alleen tegen onafhankelijkheid omdat ze in de EU wilden blijven. Die fout maken we niet opnieuw."
