Turnwereld wacht op rapport misstanden: 'We moeten af van jong, klein, dun'

De Nederlandse gymsport staat voor grote veranderingen. Woensdag verschijnt het langverwachte onderzoeksrapport over de aard en omvang van grensoverschrijdend gedrag in alle gymdisciplines in de afgelopen decennia, met de topsportsector in het turnen als meest in het oog springende onderdeel.

De presentatie daarvan is live te zien bij de NOS.

Aanleiding voor het onderzoek is de stroom aan schrijnende verhalen van ex-topturnsters afgelopen zomer over fysieke en geestelijke mishandelingen door trainers. Het brede onderzoek, uitgevoerd in opdracht van gymnastiekbond KNGU, moet de aanzet geven tot een complete cultuurverandering binnen de gymsport. Zowel in de breedte- als de topsportsector. Misstanden mogen niet meer voorkomen.

Kindvriendelijk en duurzaam turnen

Diverse turnclubs hebben de uitkomsten van het uitgebreide onderzoek echter niet afgewacht en zijn de afgelopen maanden begonnen met het vernieuwen van hun aanpak. Kindvriendelijk en duurzaam turnen zijn daarbij de sleutelwoorden.

De NOS bezocht turnclub Turnz in Amsterdam, waar termen als Swing en Beamtango inmiddels de boventoon voeren.

De club is in augustus al begonnen met een klankbordgroep van ouders en een klankbordgroep van (ex)-turnsters. "We lopen geregeld tegen dilemma's aan. De (ex)-turnsters kunnen, door alles wat ze hebben meegemaakt, goed terugkoppelen wat we anders zouden kunnen doen. Daarnaast kunnen we bij hen vragen neerleggen over hoe we zaken moeten aanpakken. Zij zijn de experts", zegt trainer Wolther Kooistra.

Kooistra en zijn partner Claudia Werkhoven zijn al sinds 1987 bij de club (die in eerste instantie Turning Spirit heette) betrokken. Het is hun levenswerk.

Luisteren

"In 1987 werden wij geconfronteerd met het strenge Oostblok-denken in de Nederlandse turnwereld. Otto Sanders, een van de oprichters van Turning Spirit, was filosofisch aangelegd en maakte duidelijk dat het kind centraal moet staan", legt Kooistra de werkwijze in Amsterdam uit.

"Toch kunnen ook wij er niet onderuit dat niet iedereen hier gelukkig is geweest bij ons in de zaal of bij ons instituut. Daar moeten we naar luisteren. Wij moeten zorgen dat dat niet meer kan. Communicatie, ook met oud-turnsters, is daarbij heel belangrijk", zegt Kooistra.

Een van de belangrijkste pijlers van de veranderde werkwijze bij Turnz is dus het instellen van de klankbordgroepen, met daarin ouders en (ex)-turnsters. "We moeten beter kijken naar wat er op de vloer gebeurt en nog meer inzetten op goede communicatie. Ook al dacht ik dat we dat al deden", aldus Kooistra.

Uitgescholden, bespuugd, bedreigd

Voormalig turnster Stasja Köhler en TeamNL-turnster Elze Geurts maken deel uit van de klankbordgroep. Köhler schreef in 2013 met Simone Heitinga het boek 'De onvrije oefening' over de praktijken van turntrainer Gerrit Beltman, wiens uitspraken in juli vorig jaar in het Noordhollands Dagblad voor de huidige crisis in de turnsport zorgden.

De twee turnsters werden op jonge leeftijd uitgescholden, vernederd, bespuugd, geslagen, bedreigd en aan hun paardenstaarten door de zaal gesleept.

Köhler twijfelde niet toen ze werd gevraagd om mee te praten bij Turnz. "Ik heb heel vaak uitgesproken wat er in de turnwereld allemaal is misgegaan. Voor veel turnsters is dat heel moeilijk. Ze zijn nog bezig alle ellende te verwerken. Ik ben wel op het punt gekomen dat ik mijn ervaring kan overbrengen."

'Kind weet zelf wat het wil'

"De intentie is er bij trainers om het op een juiste manier te doen, maar doen ze dat ook? Je moet niet alleen trainers laten bepalen wat er moet gebeuren of alleen ouders. Je moet vaker aan het kind vragen: ben je nog gelukkig? En op welke manier wil jij het eigenlijk? Het kind weet zelf heel goed wat het wil."

Elze Geurts vult aan: "Ik weet dat topsport hard is, dat het er vroeger anders aan toeging. Maar om van zoveel meiden, vrouwen inmiddels, te horen dat zij daar nog steeds psychisch last van hebben, dat kan nooit de bedoeling zijn geweest. Dat kan echt niet."

"Ik hoop dat de slachtoffers erkenning krijgen en worden geholpen, zodat ze verder kunnen met hun leven. Ik zou graag meer oudere, volwassener turnsters zien, met verschillende lichamelijke kenmerken. We moeten af van het plaatje dat een turnster klein, jong en dun moet zijn."

Beamtango

Of ze bij Turnz nu anders werken dan bij andere clubs, weet trainster Claudia Werkhoven niet. "Ik maak geen dertig uur in de week bij andere clubs. We richten onze energie op wat hier in de zaal gebeurt."

"We hebben Beamtango ingevoerd: op de balk turnen met muziek. Het is een hit. Het gaat over balans, sierlijkheid, ritme. Nu is het op de balk vaak een aantal kunstjes uit een code laten zien. Beamtango heeft acrobatische en gymnastische elementen. Het is vernieuwend", legt Werkhoven uit.

Voor Werkhoven is het geen vraag geweest of de turnwereld in Nederland ooit zou ontploffen. Wel wanneer dat zou gebeuren. "Het bedrijven van deze sport is een leerweg. Hoe vul je je sportcarrière? Welke ontwikkeling maak je als mens door? Niet met een medaille als doel, maar misschien met een medaille als gevolg. Het gaat natuurlijk altijd over mensen. In de hitte van de strijd is dat wel eens vergeten."

'Met plezier naar wedstrijd'

Maar waar ligt de oplossing? Werkhoven: "'Er moet gekeken worden naar de leeftijd van de kinderen. Wanneer maak je de keuze of je topsporter wilt worden of niet? Wat is fysiek verantwoord? Wat is medisch verantwoord? Hoeveel trainingen zijn er nodig? Hoe gaan we ervoor zorgen dat kinderen echt met plezier naar een wedstrijd gaan? Het opmarcheren bij een wedstrijd is ook niet meer van deze tijd."

Of het onderzoeksrapport woensdag op al die vragen een antwoord zal geven, is de vraag. Maar er gaat iets gebeuren in de gymsport. Dat is ook de overtuiging van Köhler. "Zover als we nu zijn, zijn we nog nooit geweest. Eén ding is zeker: het rapport dat er straks ligt, verdwijnt niet in een la zoals bijvoorbeeld in 2014."