Onderzoek bevestigt vermoedens: bewoners rond Tata Steel IJmuiden vaker ziek

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Het gebied rond Tata Steel in IJmuiden heeft geregeld een slechte luchtkwaliteit als gevolg van hoge concentraties fijnstof. De bevolking heeft vaker last van acute gezondheidsklachten als hoofdpijn en misselijkheid dan elders in Nederland. Ook komen hartklachten, diabetes en longkanker vaker voor. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het RIVM.

Voor het onderzoek werd de luchtkwaliteit gemeten rondom de staalfabriek en vergeleken met andere plaatsen in Nederland zonder zware industrie. Ook werden gegevens van huisartsen vergeleken met die in andere industriegebieden in Nederland. Bij een aantal huisartsen werd uitgebreid vervolgonderzoek gedaan.

Het onderzoek door het RIVM is gedaan in samenwerking met de GGD en onderzoeksinstituut Nivel, in opdracht van de provincie Noord-Holland en de gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk.

In een reactie zegt Tata Steel het goed te vinden dat het RIVM dit onderzoek heeft gedaan. "Het is voor iedereen van belang te kunnen handelen op basis van zorgvuldig vastgestelde feiten. Wij verwelkomen ieder onderzoek dat daaraan bijdraagt." Het concern benadrukt daarnaast hard te werken aan maatregelen die "de impact op de omgeving verder verminderen". Het bedrijf gaat plannen die het heeft aangekondigd verder concretiseren.

Grafietregens

Aanleiding voor het onderzoek is de onrust onder de bevolking als gevolg van zogenoemde grafietregens en de stofwolken die regelmatig neerdalen op huizen en kinderspeelplaatsen. Ook ervaren de bewoners regelmatig stank- en geluidsoverlast van Tata Steel.

Uit het onderzoek blijkt dat de mensen in de omgeving van de staalfabriek vaker last hebben van misselijkheid, hoofdpijn, oogirritatie, jeuk en benauwdheid dan in andere gebieden in Nederland. Dat geldt ook voor chronische aandoeningen van het hart, longkanker, COPD en diabetes.

Eerder al constateerde de GGD een verhoogd aantal kankergevallen in het IJmondgebied. Het RIVM ontdekte in 2019 dat het stof van de staalfabriek dat neerdaalt in de omgeving, kankerverwekkende PAK's en zware metalen bevat. Het gaat onder meer om concentraties lood, mangaan en vanadium die schadelijk zijn voor de gezondheid en de ontwikkeling van jonge kinderen.

Het verband tussen de uitstoot van Tata en de nu vastgestelde gezondheidsklachten lijkt voor de hand te liggen. Toch is het oorzakelijke verband wetenschappelijk nog niet vastgesteld. Volgens het RIVM is daarvoor vervolgonderzoek nodig. Ook wordt er verder onderzoek gedaan naar veegmonsters uit de omgeving om te kijken hoeveel schadelijke stoffen die bevatten.

Investeringen

Tata Steel heeft aangekondigd 300 miljoen euro te willen investeren in het terugdringen van de milieuoverlast. Het bedrijf heeft onder meer een hal laten bouwen om de grafietregens te stoppen. Toch daalt er nog regelmatig stof neer op huizen, auto's en speelplaatsen.

Bij delen van de bevolking is het geduld op en advocaat Bénédicte Ficq bereidt namens hen een strafzaak tegen Tata voor. Ondertussen loopt er al een strafrechtelijk onderzoek door het Openbaar Ministerie naar overtreding van de milieuvergunning.

Grootste werkgever

Het gezondheidsonderzoek komt op een gevoelig moment voor Tata IJmuiden. Het Indiase Tata heeft de voormalige Koninklijke Hoogovens in IJmuiden te koop staan. Het Zweedse staalbedrijf SSAB haakte recentelijk af als koper omdat het terugdeinsde voor de noodzakelijke investeringen om het bedrijf te verduurzamen.

Het voormalige Hoogovens is met een kleine 10.000 arbeidsplaatsen de grootste werkgever in de regio en zo'n 30.000 mensen zijn voor hun werk indirect afhankelijk van Tata Steel IJmuiden. Het kabinet wil de staalindustrie in Nederland graag behouden, maar eist ook dat het bedrijf veel minder CO2 uitstoot en de overlast voor de omgeving terugdringt.

In een reactie zegt de provincie Noord-Holland dat het rapport het beeld bevestigt "dat bewoners al jaren hebben". Men constateert verder dat de regelgeving "niet voldoende is" en de provincie roept het Rijk op om te komen tot scherpere regelgeving en "waar nodig" aanvullende maatregelen te nemen ten behoeve van een gezondere leefomgeving.

Over het dilemma tussen trotse werkgever en grote vervuiler maakte NOS op 3 de volgende uitlegvideo: