Eén van de belangrijkste pijlers van het economische herstel ná corona is het Europese herstelfonds, met een omvang van 672 miljard euro. Lidstaten kunnen hun plannen, die aan strenge eisen moeten voldoen, voor 30 april indienen. Eén van de landen die het meeste geld kan krijgen is Italië. En daar zijn ze, met bijna 200 miljard euro in zicht, al voortvarend begonnen met hun plannen.
"Een revolutie", noemen ze het in Torrita di Siena. Het middeleeuwse dorp, hoog op de heuvels van Toscane, heeft plotseling glasvezel. In het Italiaanse landschap zijn mannen met grote rollen kabels aan de slag. "Italië had een digitale kloof, een grote diepe kloof die verschil maakte tussen dorpelingen en stedelingen", verklaart Gabriele Carracoy van Open Fiber. De radicale verandering is in zijn ogen te danken aan de Europese Unie.
In Torrita di Siena is in het klein duidelijk wat heel Italië staat te wachten: de aanleg van glasvezel wordt grotendeels betaald met een voorschot van de miljarden euro's die Italië mag opnemen uit het Europese coronaherstelfonds. De gemaakte kosten, kan Italië later terugkrijgen.
Anti-Nederlands sentiment
Italië is zwaar getroffen door de pandemie met al meer dan honderdduizend doden. Mario Draghi, oud-president van de Europese Centrale Bank, leidt Italië nu als crisismanager in een nationale regering. De nieuwe Italiaanse premier heeft de steun van vrijwel alle politieke partijen. Zijn ministersploeg is om het Europese coronafonds heen gebouwd. Er zijn ministers voor digitale ontwikkeling en klimaattransitie.
Dat zijn precies de sectoren die in aanmerking komen voor de Europese miljarden. Want vooral onder druk van de Nederlandse regering krijgt een land als Italië pas geld als het voldoet aan strenge hervormingsregels. Naast digitale modernisering moet het land ook verplicht investeren in groene energie en in hervormingen van bijvoorbeeld justitie.
Vorig jaar was er nog een opvallend anti-Nederlands sentiment in de provinciesteden. Op straat werd de cameraploeg van Nieuwsuur uitgejoeld, ondernemers wilden niet geïnterviewd worden: "Uw Nederlandse minister zegt: nooit geld naar Italië. En wilt u nu dat ik met u praat? De groeten. Ciao."
Degelijk plan
De sfeer is nu anders. Italianen denken dat de strenge eisen een goede stok achter de deur zijn. Giacomo Grazi is burgemeester van Torrita di Siena. Ook in zijn dorp moesten mensen worden begraven. Hij noemt dit coronajaar "een donkere bladzijde uit de Italiaanse geschiedenis. Een derde wereldoorlog, zonder bombardementen maar met heel veel doden".
Hij begrijpt dat de Nederlandse premier Mark Rutte en Wopke Hoekstra, de minister van Financiën op de rem trapten. "Het was goed dat Nederland wat lauw reageerde op dat coronafonds. Wat wij met dat geld gaan doen, is belangrijk." Hij is er van overtuigd dat met premier Draghi aan het roer er een degelijk plan op tafel komt dat de goedkeuring krijgt van alle Europese lidstaten, ook van Nederland.
Toch is lang niet elke Italiaan er gerust op. "Eerst zien dan geloven", is een veel gehoorde opvatting:
Het herstelfonds met 672 miljard euro wordt een gamechanger genoemd. Voor het eerst kan een land als Italië een grondige opknapbeurt niet langer ontlopen. Maar had premier Rutte gelijk toen hij hervormingen eiste?
Franco Pavoncello, hoogleraar politicoloog in Rome twijfelt. "Het ligt anders. De houding moet niet zijn: jullie Italianen weten niet wat je met deze financiering gaat doen en dus moeten jullie veranderen. De vraag moet zijn: Hebben we als Europese Unie een toekomst als we het niet samen doen? Hebben we een toekomst als landen achterblijven terwijl anderen vooruit gaan?"
Dit kan het juiste moment zijn voor een hergeboorte.
In Torrita di Siena heeft garagehouder Leonardo Meoni sinds kort glasvezel. "Ik voel me herboren", omschrijft hij het opgelucht. Door het trage internet was de garageman soms een hele dag bezig om een paar schadefoto's te verzenden naar de verzekeringsmaatschappij. Nu heeft hij tijd over voor de reparatie van de zwaar gedeukte auto's.
De oorspronkelijke argwaan van Nederland begrijpt hij wel. "Ik denk dat er weinig vertrouwen is in Italië en ik geef ze geen ongelijk. Het geld wordt niet altijd op een correcte manier uitgegeven."
"Maar dit is het moment voor premier Draghi om Italië te moderniseren", analyseert politicoloog Pavoncello. "Italië beseft dat het zich in een situatie bevindt die vergelijkbaar is met een naoorlogse periode. Ook toen werkten de Italiaanse politieke partijen samen en werd een verwoest land opnieuw opgebouwd."
Burgemeester Grazi vertrouwt erop dat het na dit zwarte coronajaar beter gaat. "Dieper dan we nu zijn gezonken kan niet meer. Vanuit deze diepte kunnen we alleen maar omhoog. Dit kan het juiste moment zijn voor een hergeboorte."
