Blijdschap over vaccinatiestudie: 'Versoepelen als prik minder besmettelijk maakt'

• Anna Mees

  redacteur Online

Dat de coronavaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna niet alleen goed lijken te werken tegen (ernstige) ziekte maar ook tegen besmettelijkheid, maakt de weg eerder vrij voor versoepelingen van de lockdownmaatregelen.

Dat zeggen immunoloog Marjolein van Egmond (Amsterdam UMC), epidemioloog Frits Rosendaal (LUMC) en emeritus hoogleraar vaccins Ben van der Zeijst. Het RIVM reageert voorzichtiger.

Deskundigen hadden het effect al verwacht, maar ze noemen de studie van het Amerikaanse RIVM goed nieuws. "Dat je ook echt mensen om je heen beschermt, is natuurlijk fantastisch", zegt Van Egmond.

"Als het gros van de mensen gevaccineerd is en je weet dat het virus niet meer overgedragen kan worden, verwacht je dat we op een gegeven moment weer contact met elkaar kunnen hebben zoals we vroeger ook hadden", zegt immunoloog Marjolein van Egmond (Amsterdam UMC).

"Dit betekent dat je met vaccineren de epidemie nog makkelijker onder bedwang krijgt", zegt epidemioloog Frits Rosendaal (LUMC). "Er komt veel eerder groepsimmuniteit. Want als gevaccineerde mensen het wel kunnen doorgeven, moet je meer mensen hebben rondlopen die gevaccineerd zijn. Deze gegevens betekenen dat het R-getal hard omlaag zou gaan, de ziekenhuizen eerder leeg raken en de maatregelen eerder kunnen worden versoepeld."

Terrassen en sportscholen

Ook volgens emeritus hoogleraar vaccins en voormalig hoofd vaccins bij het RIVM Ben van der Zeijst gaat het R-getal eerder onder de 1 als gevaccineerde mensen niet meer besmettelijk zijn. En zouden maatregelen eerder kunnen worden versoepeld.

"Dan kunnen bijvoorbeeld terrassen en sportscholen weer open. Natuurlijk niet allemaal in één keer, maar stapsgewijs. En is het R-getal 0,5, dan is een uitbraakje meer of minder niet zo erg. Nu zit het net boven de 1, dan kan het ongecontroleerd verder stijgen."

Hoe het zit met besmettelijkheid na inenting met andere vaccins, zoals AstraZeneca en Janssen, staat nog niet vast. Ook hoe lang de bescherming met de mRNA-vaccins aanhoudt, is nog niet bekend. "Over andere groepen, zoals ouderen, kunnen we geen uitspraken doen. En hoe het zit met nieuwe varianten, moet nog worden uitgezocht", zegt hoogleraar vaccinologie Anke Huckriede (RUG).

Wel noemt Huckriede de onderzoeksresultaten bemoedigend. "Ze hebben niet alleen gekeken naar mensen met symptomen, wat ook al in fase 3-studies van fabrikanten en verschillende Israëlische studies is gedaan, maar ze hebben ook mensen zonder symptomen regelmatig voor een test laten komen en dus ook asymptomatische besmettingen eruit gepikt."

Zoden aan de dijk

Ben van der Zeijst ziet in de onderzoeksresultaten een extra reden om zo snel mogelijk mensen hun eerste prik te geven en de tweede uit te stellen. "De eerste prik verlaagt de kans op besmetting al met 80 procent, dus die tweede prik voegt niet zoveel toe. Als je meer eerste prikken kunt geven, zet dat meer zoden aan de dijk. Het is belangrijk om haast te maken. Elke week dat het langer duurt, gaan er mensen extra dood."

Het RIVM is niet van plan om op basis van de huidige onderzoeken de tekst op de eigen website aan te passen. "Vaccinatie beschermt jou tegen ziekte door corona, maar we weten nog niet of iemand die gevaccineerd is toch het virus kan verspreiden", staat er.

"We gaan niet overhaast op basis van zo'n studie beslissen. Daar is meer onderzoek voor nodig. Dit was op 4000 mensen", zegt een woordvoerder. Hoeveel proefpersonen er nodig zouden zijn of hoeveel onderzoeken, kan ze niet zeggen.

Ook hoogleraar ouderengeneeskunde Cees Hertogh is voorzichtig. In verpleeghuizen blijven mondkapjes en andere beschermingsmiddelen volgens hem nodig. "Instellingen weten niet welke medewerker wel of niet is gevaccineerd. Dus kunnen ze daar ook geen beleid op voeren. Beschermingsmiddelen blijven nodig." Bovendien wijst hij erop dat aan de Amerikaanse studie geen ouderen hebben deelgenomen, en dat er alleen gekeken is naar de hoeveelheid virus in de neus, niet naar besmettelijkheid.