Harde kritiek op de Kamer, maar gaat er ook wat veranderen?

De conclusies van de parlementaire onderzoekscommissie naar uitvoeringsorganisaties UWV, CBR en de Belastingdienst zijn niet mals. Wetten en regels zijn zo ingewikkeld, dat miljoenen Nederlanders ze niet kunnen begrijpen, de ambtenaren die ze moeten uitvoeren inbegrepen. De menselijke maat wordt vergeten, en er zijn mensen die klem komen te zitten door uitvoeringsproblemen, sommigen zelfs heel ernstig. Bovendien kunnen ambtenaren onmogelijk rekening houden met de persoonlijke omstandigheden van burgers.

De commissie steekt vooral de hand in eigen boezem. De Tweede Kamer is eerder geneigd te reageren op incidenten dan om structureel te sturen op de uitvoering, staat in het rapport. Verder benutten Kamerleden beschikbare informatiebronnen te weinig en vult de Kamer in het algemeen haar controlerende taak niet adequaat in, zijn enkele harde conclusies.

Commissievoorzitter Bosman (VVD) noemt de Tweede Kamer hoofdverantwoordelijk voor de "abracadabra" aan wet- en regelgeving. "Wij zijn naast controleur en medewetgever ook volksvertegenwoordiger", zei hij bij de presentatie van het onderzoek. "Kamerleden zijn de eerste en de laatste lijn van de verdediging tegen het verlies van de menselijke maat. De Tweede Kamer is het machtigste instituut in onze samenleving. Zij moet die macht dan ook gaan invullen."

De commissie roept de Kamer op minder op ministeries te leunen en zich ook zelf meer in de uitvoering te verdiepen. Bovendien moeten Kamer en kabinet eerder dan nu gebeurt de effecten van nieuwe wetten evalueren.

'Kleine verandering kan enorme gevolgen hebben'

Ook zou de Kamer zich niet moeten laten opjagen en meer tijd moeten nemen voordat over een wetsvoorstel wordt gestemd. Dat stelde ook ex-Kamerlid Pechtold tijdens een openbare hoorzitting: "Bij sommige moties kijken ik en mijn collega elkaar aan en denken we: maar weten ze nou waar ze het over hebben, weten ze nou wat ze ons aandoen? Ik heb vroeger ook vóór dergelijke moties gestemd, hoor. Maar dat begrip mag nog wel wat verbeteren."

De Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen zegt in het NPO Radio 1-programma Nieuws & Co dat de Kamer zich er meer bewust van moet zijn dat een kleine verandering in een wet, "enorme gevolgen" kan hebben. "Dus de Kamer moet echt even bedenken: wil ik wat veranderen? En als ik dat wil, wat zijn daar de consequenties van? Want vaak staat een wet niet op zichzelf, maar is er ook een systeem bij bedacht en is een grote organisatie betrokken, zoals het UWV."

'Voortekenen zijn niet heel gunstig'

Klinkt allemaal veelbelovend, maar gaat het ook gebeuren? Daarover is politiek verslaggever Wilco Boom minder optimistisch. "De voortekenen zijn niet heel gunstig. Zo komen vijf van de zeven leden van de commissie na de verkiezingen niet terug in de Kamer. Ze zijn niet meer verkiesbaar." Dat betekent dat ze er dus niet op kunnen toezien dat er met de uitkomsten ook echt iets gaat gebeuren.

De doorstroom van Kamerleden is ook een van de problemen die Kamerlid Pieter Omtzigt eerder aankaartte. Volgens de CDA'er verdwijnt de ervaring op deze manier uit het parlement: "Het Kamerlidmaatschap is een vak. Het heeft me jaren gekost om te snappen hoe je de regering controleert", zei Omtzigt.

Boom benoemt verder dat de kritiek op de Kamer niet nieuw is. "Er is al vaker voor gewaarschuwd en al vaker is gezegd dat het moet verbeteren. Daarom mag je betwijfelen of het inderdaad gaat gebeuren."

"Het is niet nieuw", beaamt ook Van Zutphen. "Er dringt nu misschien wel iets door in de Kamer, maar het moet niet bij papier en woorden blijven. Het moet worden omgezet in daden."