Halsema: Februaristaking is icoon van burgerlijk verzet
In Amsterdam is op het Jonas Daniël Meijerplein de Februaristaking herdacht, het protest van fabrieksarbeiders, kantoorpersoneel en anderen in 1941 tegen het wegvoeren van Joden door de Duitse bezetter.
Burgmeester Halsema noemde de staking een icoon van burgerlijk verzet in de breedste zin van het woord. "Van mannen en vrouwen uit alle lagen van de bevolking, verzameld uit solidariteit met onze Joodse inwoners." Ze noemde de staking ook een historisch moment van hoop, al bleek dat door de massale vervolging en vernietiging van Joden in de jaren daarna valse hoop.
Halsema vroeg speciale aandacht voor de vrouwen die op een of andere manier bij de staking betrokken zijn geweest, maar waar in de geschiedschrijving lange tijd overheen is gekeken.
Voor Mientje ten Dam, die haar collega's in een naaiatelier opriep om mee te doen. Voor Coba Veltman, die stakingsoproepen optikte en verspreidde. En voor stakingsleider Rosa Boekdrukker, die eveneens gevangen werd genomen en gemarteld. Net als Veltman overleefde zij en bracht ze de rest van de oorlog door gevangenschap.
In duizendvoud
Publicist en historicus Geert Mak zei dat fascistische en racistische ideeën de laatste jaren weer gangbaar zijn geworden. Na de oorlog zijn ze altijd aanwezig geweest, sluimerend en soms openlijk, maar "aan de marge" van de samenleving. "In deze jaren maken we een omslag mee", zei hij. "Het jargon, de taal, de ideeënwereld van toen, ze zijn opnieuw onderdeel van het normale publieke en politieke debat en dat is nieuw."
Mak haalde een sprookje aan waarin een jongetje zijn dorpsgenoten keer op keer waarschuwt voor een wolf die er niet is. Als er echt een wolf verschijnt, gelooft niemand hem meer. "Dat is ons in zekere zin ook overkomen", zei hij.
"Plotseling staat de wolf nu voor ons, pal voor onze neus. De wolf staat voor ons als binnen een politieke partij, kakelend in het nieuws, vrolijk wordt gepraat over internationale pedonetwerken van Joden. De wolf staat voor ons als een andere politieke partij, die ernaar streeft om het land te zuiveren van een bepaalde bevolkingsgroep, en die in de peilingen als tweede uit de bus komt. En de wolf staat in duizendvoud voor ons op Facebook, Twitter en WhatsApp."
We hebben volgens Mak niet meer te maken met het fascisme van de vorige eeuw, maar wel met de "eenentwintigste-eeuwse varianten van hetzelfde fenomeen."
Aan de staking van 25 en 26 februari 1941 deden tienduizenden mensen mee, in Amsterdam maar ook in andere plaatsen in Noord-Holland en Utrecht. Het was het enige openlijke protest tegen het wegvoeren van Joden in door de Duitsers bezet Europa.
De staking werd bloedig onderdrukt. Daarbij vielen negen doden en tientallen gevonden en werden talloze stakers opgepakt, naar kampen gestuurd en geëxecuteerd. Anderen raakten hun baan kwijt, onder meer ambtenaren van de gemeente Amsterdam.
De aanleiding voor de staking was een razzia in Amsterdam, een paar dagen eerder. Daarbij werden bijna 400 Joodse mannen opgepakt en weggevoerd. Slechts twee overleefden de oorlog. Onlangs bleek dat de nazi's een deel van hen gebruikte als proefpersoon voor de gaskamers.
