Bedenktijd voor abortus belastend of nodig? Onderwerp opnieuw ter discussie

• Maartje Geels

  redacteur Online

Moeten zwangeren die een abortus willen ondergaan, nog wel verplicht vijf dagen bedenktijd krijgen? Het is een beladen onderwerp waarover de Tweede Kamer vandaag stemt. Eerdere pogingen om de verplichte bedenktermijn te laten sneuvelen, mislukten.

Meerdere partijen willen van de bedenktermijn af. Zo heeft D66-Kamerlid Pia Dijkstra hiertoe een wetsvoorstel in de pijpleiding en dienen oppositiepartijen GroenLinks en PvdA vandaag een motie in. De partijen vinden de huidige regeling te belerend en pleiten ervoor dat een arts en vrouw samen kijken of een bedenktermijn nodig is.

De partijen willen de verkiezingen in maart niet afwachten. Maar als de motie van GroenLinks en de PvdA of het wetsvoorstel van D66 wordt aangenomen, is nog niet gezegd dat er snel een einde komt aan de bedenktermijn.

Controversieel onderwerp

Demissionair minister De Jonge van Volksgezondheid is tegen de afschaffing van de bedenktermijn. En afgezien daarvan vindt hij het ongepast om als demissionair minister een controversieel onderwerp op te pakken. Hij heeft al gezegd dat hij geen grote medische ethische kwesties meer behandelt, vlak voor de verkiezingen.

Het wetsvoorstel van Dijkstra kan bovendien sneuvelen in de formatie na 15 maart. Christelijke partijen zien de afschaffing niet zitten en zullen wellicht niet verder willen met partijen die de abortuswet wel willen aanpassen.

Voor het afschaffen van de bedenktermijn is maatschappelijk veel draagvlak. Verschillende (vrouwenrechten)organisaties zoals het Humanistisch Verbond, Bureau Clara Wichmann en de Bovengrondse willen dat de bedenktermijn uit de wet gaat. De beraadtermijn, zoals deze formeel heet, tast volgens hen de autonomie van vrouwen aan. De organisaties vinden de bedenktermijn betuttelend en pleitten deze week gezamenlijk voor de afschaffing ervan.

Politieke partijen zoals de SGP en ChristenUnie vinden juist weer dat een bedenktermijn nodig is omdat bij een abortus veel verantwoordelijkheid komt kijken. "Bij een ingrijpende beslissing waarbij het gaat om ongeboren menselijk leven, is een verantwoordelijkheid aan de orde", zei SGP-lijsttrekker Kees van der Staaij afgelopen week bij Jinek.

Overhaast besluit voorkomen

Sinds de introductie van de abortuswet begin jaren 80 werd er al vaker over de verplichte bedenktermijn gedebatteerd, maar tot een wetswijziging kwam het niet. De wet - officieel de Wet afbreking zwangerschap (Wafz) - bepaalt dat wie een abortus ondergaat, vijf dagen na het contact met een arts moet wachten voor de behandeling uitgevoerd wordt.

De wet geldt voor wie langer dan zestien dagen zwanger is. De passage is in de wet opgenomen om een overhaast besluit of overhaaste uitvoering te voorkomen.

Maar voor veel zwangeren is de beraadtermijn belastend, zo bleek uit een evaluatie van de wet door Onderzoeksbureau Pro Facto en het Amsterdams Universitair Medische Centrum vorig jaar. "Het verplicht opleggen van de vijf dagen beraadtermijn is te star en te dwingend", zegt bijvoorbeeld Rutgers, het kenniscentrum voor seksualiteit.

Rutgers is dan ook een van de organisaties die pleiten voor een wetswijziging. Het kenniscentrum noemt de bedenktermijn betuttelend en wijst erop dat voor een abortus wordt uitgevoerd, hulpverleners twijfels sowieso al ter sprake brengen. Ook kan de verplichte termijn volgens het Rutgers "onnodige drempels" opwerpen. Een abortus die op gang wordt gebracht met medicatie, is na negen weken bijvoorbeeld niet meer toegestaan.

Noa van der Kaay (25) heeft zelf te maken gehad met de bedenktermijn. Ze raakte vier jaar geleden ongewenst zwanger en koos voor een abortus. "Als ik had getwijfeld, had ik zelf wel langer de tijd genomen", blikt ze terug.

De bedenktermijn pakte voor haar heel negatief uit: doordat ze op Koningsdag erg misselijk werd, kwam Van der Kaay erachter dat ze zwanger was. Ze ging naar de huisarts en moest verplicht vijf dagen wachten tot de abortusbehandeling. Van der Kaay: "Dat werd in de praktijk langer omdat 5 mei er nog tussen viel. Dat is een feestdag en telde officieel niet mee voor de bedenktijd."

Ze omschrijft de tijd die ze verplicht moest wachten als een hel. "Ik kwam erachter dat ik zwanger was doordat ik symptomen had. Dan zit je vervolgens nog dagen met misselijkheid en kwaaltjes." Ook vond zij de bedenktijd emotioneel heel belastend: "Ik was ziek en kampte tegelijkertijd met de emotionele last die bij het 'ik wil dit niet-gevoel' kwam kijken."

Spijt van de abortus heeft Van der Kaay nooit gehad. Ze pleit er nu voor de wet te veranderen. "Ik vond de periode dat ik moest wachten heel heftig, je wordt er constant aan herinnerd dat je ongewenst zwanger bent."

Dat politieke partijen ervoor pleiten de termijn te behouden of zelfs te verlengen, vindt ze stuitend. "Het getuigt aan alle kanten van een ouderwets idee. Eigenlijk zeggen zulke partijen: jij kunt niet zelf over je lichaam beslissen en daarom moet je nu maar vijf dagen heel goed gaan nadenken."