Meer Poolse vrouwen voor abortus naar Nederland

• Chiem Balduk

  Redacteur online

Al weken wordt er fel gedemonstreerd in Poolse steden vanwege de aanscherping van de abortuswetgeving. Door een uitspraak van het Constitutionele Hof wordt abortus nagenoeg onmogelijk gemaakt. Die inperking leidt nu al tot een toename van abortussen bij Poolse vrouwen in het buitenland, onder meer in Nederland.

Het Abortion Network Amsterdam (ANA) ziet de afgelopen weken een verdrievoudiging van hulpverzoeken, laat de organisatie weten aan de NOS. In heel 2020 werden 187 Poolse vrouwen geholpen, van wie 45 sinds de uitspraak op 22 oktober. De hulp bestaat uit het regelen van een abortusafspraak in Nederland, de financiering ervan en eventueel reis en verblijf.

Ook de Duitse organisatie Ciocia Basia meldt een verdrievoudiging van hulpverzoeken.

Belangrijk uitwijkland

Direct na de uitspraak van het Hof stroomde de inbox van de organisatie vol, zegt Mirjam van Heugten van ANA. "Er kwam heel veel werk op ons af, terwijl wij allemaal als vrijwilliger werken." Dat hakt ook flink in op de financiële buffers: een abortus kost tussen de 600 en 875 euro.

Nederland is een belangrijk uitwijkland voor Poolse vrouwen, omdat de abortusmogelijkheden hier ruimer zijn dan bijvoorbeeld in buurland Duitsland. Daar mag een abortus worden uitgevoerd tot 12 weken na de bevruchting. In Nederland ligt de wettelijke grens op 24 weken. In geen ander land van de Europese Unie is de wetgeving zo ruim.

In de praktijk komt de grens overigens neer op 22 weken, omdat artsen tot op 2 weken nauwkeurig de duur van de zwangerschap kunnen vaststellen. Na 24 weken mag het uitsluitend in ernstige gevallen, bijvoorbeeld wanneer de foetus niet levensvatbaar is. Ook het Verenigde Koninkrijk kent progressieve abortuswetgeving, maar is vanwege de afstand (en naderende brexit) minder ideaal.

De uitspraak werd niet direct omgezet in een wet, maar leidde er desondanks toe dat de abortustoegang in Polen meteen werd beperkt, merkte Van Heugten van ANA. "Veel dokters weigeren nog mee te werken aan een legale abortus, omdat ze vrezen voor vervolging op een later moment." Bestaande afspraken werden plots afgezegd.

Trainerende artsen

Vanwege gewetensbezwaren weigerden sommige artsen al langer abortussen, maar soms wordt het proces ook bewust getraineerd, zegt Van Heugten. "Er wordt wel eens beweerd dat een vrouw al langer zwanger is dan ze werkelijk is, zodat ze te laat is voor een abortus. Daar kom je uiteraard pas te laat achter." Een andere beproefde methode is het uitstellen van doktersverklaringen, zodat eveneens de tijd verstrijkt.

Het zogeheten abortustoerisme lijkt vooralsnog niet hevig te worden beïnvloed door de Poolse abortusinperking, zegt Van Heugten. Om een abortus in Nederland te ondergaan is een reisverzekering voldoende. "Wat het wel ingewikkeld maakt, is de toestemming van een Poolse arts. Dat is voor ons nodig om de verplichte bedenktijd van vijf dagen te overbruggen."

Het grootste obstakel voor ANA blijven de hoge kosten. Hoewel in Zweden door de minister van Gendergelijkheid plannen worden gemaakt om gratis abortussen voor Poolse vrouwen aan te bieden, worden in Nederland de 'Poolse' abortussen volledig uit giften betaald.

Illegale abortussen

Het aantal 'Nederlandse' abortussen is slechts een druppel op de gloeiende plaat. De meeste abortussen in Polen worden namelijk illegaal uitgevoerd. De schattingen daarover lopen sterk uiteen: van enkele duizenden tot 200.000 per jaar. Daarbij vervullen Poolse ngo's een sleutelrol: zij begeleiden vrouwen bij het thuis innemen van abortuspillen als zij korter dan 12 weken zwanger zijn.

De criminalisering van abortus kan voor gevaarlijke situaties zorgen, zegt gynaecoloog in opleiding en ANA-vrijwilliger Nienke van Teijlingen. "We zien wel eens vrouwen die na 12 weken pillen proberen. Daarbij zit een bloedingsrisico, dus daar hoort medische begeleiding bij."

Ook kent ze een voorbeeld waarbij een vrouw in het illegale circuit een abortus zou zijn ondergaan, maar achteraf nog gewoon zwanger bleek. Geldklopperij, denkt ze.

Dat zal in de toekomst mogelijk vaker voorkomen. "Abortussen verdwijnen niet bij een verbod", zegt Van Teijlingen verwijzend naar de statistieken. Het aantal abortussen in Nederland, met de wijdste abortuswetging van de EU, behoort namelijk tot de laagste ter wereld.