Hoe Tom Okker 45 jaar geleden opeens in een Nigeriaanse coup terechtkwam
Op 13 februari 1976, rond een uur of acht 's ochtends, sluipen vier mannen langs de weg in Lagos. Het verkeer in de grootste stad van Nigeria is een ramp, er is geen doorkomen aan voor de zwarte Mercedes met staatshoofd Murtala Mohammed.
In tegenstelling tot zijn voorgangers is generaal Mohammed gewend om zonder politie-escorte naar zijn werk te gaan. De man die zelf in 1975 door een staatsgreep aan de macht is gekomen, voelt zich zeker. Hij heeft de touwtjes stevig in handen en dankzij de ontdekte oliebronnen gaat het Nigeria de laatste maanden voor de wind. Hij heeft niets te vrezen.
De generaal bladert nog even door zijn papieren. Als hij opkijkt, kijkt hij recht in de loop van een machinegeweer. Twee tellen later is hij dood.
Okker kan zijn oren niet geloven
Tom Okker, Nederlands beste tennisser, is net wakker geworden in de Amerikaanse ambassade. Op de achtergrond hoort hij marsmuziek, af en toe onderbroken door een monotone stem. De stem is van Buka Suka Dimka, een 36-jarige kolonel in het Nigeriaanse leger. Hij verklaart op de radio dat de 'Jonge Revolutionairen' de macht hebben overgenomen. Ook kondigt hij de staat van beleg af, iedereen moet binnen blijven.
Okker kan zijn oren niet geloven. "We waren bezig met een tennistoernooi", vertelt de - tegenwoordig - kunsthandelaar 45 jaar na dato. "Ik was al uitgeschakeld in het enkelspel, maar speelde nog wel dubbels. Die ochtend zouden we gewoon naar de baan gaan. Maar na die coup kon niets meer."
Wat doet Okker, in de jaren zestig en zeventig een absolute topper in het mannentennis, in Nigeria? "Ik speelde in die jaren in de World Championship Tennis. Dat was een profcircuit met 48 spelers bedacht door Lamar Hunt."
Hunt is in die jaren een van de eersten die de commerciële waarde van sport inziet. Zo is hij onder meer de oprichter van Kansas City Chiefs (American football) en Chicago Bulls (basketbal) en staat hij aan de basis van de NFL en de voetbalcompetities NASL en MLS.
"In drie groepen reisden we in de eerste maanden van het jaar de wereld rond om toernooien te spelen", vervolgt Okker. "Lagos was een nieuw toernooi, maar op zich niets bijzonders voor ons. Vooraf heb ik ook geen moment het gevoel gehad dat het onveilig zou zijn in Nigeria."
Praatje maken met Pelé
Nadat hij met zijn vriend Arthur Ashe en de andere tennissers het toernooi van Richmond had gespeeld, was Okker naar Nigeria gevlogen. In Lagos wacht Okker een verrassing. Voor de verandering neemt hij niet zijn intrek in een hotel, maar is hij samen met Ashe en Jeff Borowiak te gast bij de Amerikaanse ambassadeur.
Het toernooi begint op maandag 9 februari met een kater. De als tweede geplaatste Okker verliest meteen in de eerste ronde van de Duitser Karl Meiler. Het dreigt zo een lange week te worden.
De diplomatie biedt uitkomst. De Amerikaanse ambassadeur is trots op zijn beroemde gasten. Maar ze zijn niet de enige beroemdheden in town. De tennissers ontvangen een uitnodiging voor een cocktailparty op de Braziliaanse ambassade. "Pelé was ook in Lagos voor een promotiecampagne van een frisdrankenmerk. Voor ik het wist, stond ik met Pelé een praatje te maken."
Gevangen in de ambassade
Het is best uit te houden zo in Nigeria, concludeert Okker. Tot die ochtend van 13 februari. Van de ene op de andere dag is de onbezorgdheid voorbij en zit hij gevangen binnen de muren van de ambassade. Buiten is het leger op jacht naar de coupplegers.
Op zaterdag 14 februari wordt de dood van generaal Mohammed via de radio bekendgemaakt. Tegelijkertijd maakt de marsmuziek plaats voor de vrolijke blazers van de Nigeriaanse highlife-muziek. De coup is afgeslagen en kolonel Dimka is op de vlucht geslagen. Maar daarmee is de rust nog niet terug.
"Er werd geroepen dat de CIA achter de coup zou zitten", herinnert Okker zich nog. "We zagen op het nieuws demonstranten, die borden meedroegen met 'Yankees go home'. Meteen werd de ambassade afgegrendeld en bewaakt door een militair cordon, want ze waren bang dat we bestormd zouden worden. Wij konden niets doen, behalve het nieuws volgen."
Binnen de muren van de Amerikaanse ambassade slaat de verveling toe. "De ambassade had een vrij grote tuin, weet ik nog. Dus daar hebben we wat gewandeld. En verder volgden we het nieuws. Je kunt je voorstellen hoe dat was in zo'n ambassade. Ik weet nog dat ik naar huis heb gebeld om te zeggen dat alles in orde was. Verder was het afwachten."
Wat te doen? Naar huis gaan kan niet. De paspoorten van de tennissers waren op het vliegveld in bewaring genomen door de Nigeriaanse autoriteiten. En zolang de coupplegers nog niet gearresteerd zijn, mag er sowieso niet gevlogen worden.
Bovendien wil de organisatie per se dat het toernooi uitgespeeld wordt, al zijn niet alle spelers daarover te spreken. Toch wordt er gespeeld. Op zondag 15 februari plaatsen vier Amerikanen - Ashe, Borowiak, Bob Lutz en Dick Stockton - zich voor de laatste vier. De halve finales en de finale zouden op de volgende dag gespeeld worden.
Voor Okker was het een verademing om buiten de muren van de ambassade te komen. "Natuurlijk was het lekker om weer te tennissen. Die maandagochtend zijn we ook gewoon weer naar de baan gereden. Ik was er ook, zeker."
Met machinegeweren kun je niet praten, hè?
Van dichtbij ziet Okker hoe zijn tijdelijke huisgenoten Ashe en Borowiak zich onder de brandende zon in het zweet werken. Ashe heeft net de eerste set gewonnen. Hij maakt zich klaar om te serveren.
"Wat ben je aan het doen?", klinkt een luide stem. De stem hoort bij een onbekende man, die in een bruin kostuum de baan oploopt. "Wij zijn in rouw. En jullie zijn hier geld aan het verdienen. Zijn jullie gek geworden? Wegwezen!"
Het zijn niet de woorden die dwingen, maar vooral de machinegeweren. Achter de man in het bruin rennen een handvol militairen de baan op, de geweren in de aanslag. Ashe krijgt de loop van een geweer in zijn rug. Verschrikt steekt hij zijn armen in de lucht, gedwee loopt hij de baan af.
Buiten op straat vindt Okker hem terug. "Ashe zag wit van angst. Het was chaos. Iedereen kwam in paniek naar buiten gestormd. Met machinegeweren kun je niet praten, hè?!"
'De lijken lagen langs de weg'
De volgende dag, dinsdag 16 februari, krijgen de tennissers toestemming om het land te verlaten. In een bewaakt escorte rijden ze met de bus naar het vliegveld, waar een vliegtuig hen via Ghana naar Rome zal brengen. In de bus maakt de opluchting snel plaats voor ontzetting. "Overal waren militairen. We zagen lijken langs de kant van de weg liggen. Mensen waren in stukken gesneden. Het was vreselijk."
Op 5 maart wordt couppleger Dimka gearresteerd. Na een kort showproces werd hij - samen met 32 andere samenzweerders - bij zonsondergang op het strand bij Lagos gefusilleerd.
In de tussentijd draait de wereld van Okker gewoon door. In Rome dringt hij door tot de kwartfinales. Bij zijn thuistoernooi in Rotterdam, amper twee weken later, bereikt hij de halve finales. Ook Ashe is weer helemaal de oude, hij wint beide toernooien.
Het toernooi van Lagos komt niet op zijn naam. Kort na aankomst in Rome krijgen de spelers te horen dat de halve finales uitgespeeld moeten worden op een later tijdstip. Zo wordt Dick Stockton, die in eerste instantie weigerde verder te spelen in Nigeria, weken later in het Venezolaanse Caracas alsnog de eerste winnaar van de Lagos Open.
Tien jaar later keert Okker nog een keer terug naar Nigeria, als captain van het Davis Cup-team. "We bleven een nacht in Lagos en gingen daarna door naar de speelstad Benin City. Tsja, heel bijzonder vond ik het niet. Ik heb er niet slechter door geslapen."
En hoe liep het af met Pelé? De Braziliaan weet uiteindelijk dankzij een list Nigeria te ontvluchten. Op aanraden van de Braziliaanse ambassadeur stapt de wereldster vermomd als Nigeriaanse piloot op het vliegtuig. Niemand herkent hem.
Gelukkig hebben we de foto met die beroemde tennissers Ashe, Borowiak en Okker nog.
In 2018 ging verslaggever Jan Roelfs met Tom Okker terug naar New York, waar hij in een legendarische vijfsetter speelde met zijn vriend Arthur Ashe in de finale van de US Open.
