Historisch tweede impeachmentproces tegen Trump begint in Senaat

• Lucas Waagmeester

  correspondent Verenigde Staten

Hij hield voor duizenden toehoorders een giftige toespraak voor de deur van het Witte Huis, draaide zich om en zag binnen voor de televisie hoe zijn aanhangers het Capitool bestormden. Dat was, volgens de aanklacht, "aanzetten tot een opstand".

Vandaag begint in de Amerikaanse Senaat het tweede afzettingsproces tegen Donald J. Trump. Dat is uniek in de Amerikaanse geschiedenis: nooit eerder werd tegen een president twee keer een afzettingsprocedure in gang gezet. Een jaar geleden werd Trump vrijgesproken in zijn eerste proces.

Het Huis van Afgevaardigden besloot op 13 januari, precies een week na de bestorming, opnieuw tot zo'n impeachment. De honderd leden van de Senaat moeten de komende weken beslissen of Trump veroordeeld wordt. Een tweederdemeerderheid moet de ex-president schuldig bevinden om hem te veroordelen.

Een impeachmentprocedure in de VS verloopt in verschillende stappen. Swipe hieronder om te zien hoe dat gaat:

Dat de bestorming op 6 januari een misdaad is, met vijf doden tot gevolg, ontkennen maar weinigen. Voor de onafhankelijke toeschouwer ligt een verband tussen Trumps daden en de uiteindelijke bestorming voor de hand. Maar hard bewijs leveren dat Trump zich heeft schuldig gemaakt aan opruiing, zal moeilijk worden.

En als dat al lukt, blijft het een politieke keuze of 67 van de honderd Senatoren dat bewijs ook voldoende vinden om Trump te veroordelen. Naast vijftig Democraten zullen ook zeventien Republikeinen in de Senaat de oud-president moeten laten vallen. Het is al zo goed als zeker dat dit niet gaat gebeuren.

Spanningen namen toe

Het was 13 oktober 2020, precies drie weken voor de verkiezingsdag in Amerika. De campagne was vol op stoom en die van Trump had één centraal thema: "Deze verkiezingen worden de grootste fraude in de geschiedenis van Amerika". Al maanden hield de president dit verhaal tegenover zijn aanhang. Zonder er enig bewijs bij te leveren.

Ook die middag in oktober in Johnstown, Pennsylvania. Ik stond tussen de rode Make America Great Again-petjes en vroeg aan de mensen om mij heen: wat doe je als Trump verliest en na de verkiezingen volhoudt dat hij heeft gewonnen? "Dan gaan we knokken, wij stappen niet zomaar opzij", hoorde ik.

Het is precies wat Trump deed na de verkiezingsdag op 3 november. Hij verloor, hield zijn bewering van fraude vol en de spanningen in het land namen met de dag toe.

De nieuwsdienst van het rechtse Fox News meldde dat Joe Biden de verkiezingen had gewonnen, maar in de beter bekeken avonduren bleef het netwerk rondpompen dat Trump was bestolen. Invloedrijke Republikeinen spraken dit niet tegen. Zij benadrukten dat Trump recht had de uitslag 'juridisch' aan te vechten. Maar wisten dat hij in werkelijkheid bezig was met een propagandacampagne tegen de democratische orde.

"Naar het Capitool"

En toen kwam 6 januari, de dag waarop de leden van het Congres bijeenkwamen om de verkiezingswinst voor Biden definitief te maken. Weer stond ik tussen de Trump-aanhangers en hoorde ik hoe de president ze verzekerde dat "we zullen vechten".

"We gaan naar het Capitool," riep Trump, "en ik ga met jullie mee". Een toespraak waarin alle leugens over de verkiezingsuitslag nog eens werden opgesomd. "We zullen nooit toegeven", zei de president. Het was voelbaar hoe de massa geladen raakte met een spanning die eruit moest.

Trump liep niet mee naar het Capitool. Hij zat in het Witte Huis voor zijn televisie toen de menigte in beweging kwam, met voorop mannen en vrouwen die hun helmen, scherfvesten en knuppels tevoorschijn haalden. De rest is geschiedenis; ze braken door de afzettingen en stormden het gebouw binnen.

De leden van het Congres moesten de vergaderzaal ontvluchten, een politieman en vier bestormers kwamen in de gewelddadige chaos om het leven.

Emotioneel verhaal

Zo legde Trump met zijn onophoudelijke aanvallen op de betrouwbaarheid van de verkiezingen de basis voor de opstand van 6 januari. Dat zal de kern zijn van het betoog dat de Democraten vanaf vandaag afsteken in de Senaat. Het wordt ongetwijfeld een emotioneel verhaal op basis van videomateriaal en getuigenverklaringen die in de media zijn verschenen.

Daar zit ook meteen de zwakte voor de Democraten. Ze hebben niet de tijd genomen om eigen onderzoek te doen, nadat ook het Huis van Afgevaardigden al geen getuigen had gehoord. De Democraten riepen vorige week Trump zelf op als getuige, maar hij weigert te komen.

Beide partijen hebben weinig belang bij een onderzoek dat wekenlang voortsleept. De Democraten willen dit proces graag voeren, maar willen ook snel door met de agenda van hun nieuwe president Biden; de Senaat moet aan de slag met nieuwe wetgeving. Voor Republikeinen is iedere dag langer ook een dag extra in beeld met een gebeurtenis die de partij vooral schade berokkent.

Vrije meningsuiting

Nadat de Democraten hebben gesproken, krijgen Trumps advocaten het woord. Zij zullen niet opnieuw proberen te bewijzen dat er verkiezingsfraude is gepleegd, maar gooien het op de vrijheid van meningsuiting. De verdediging zal steeds opnieuw zeggen dat het een president vrij staat zijn twijfels te uiten over de uitslag van de verkiezingen.

En ze zullen benadrukken dat een afzettingsprocedure ongrondwettelijk en zinloos is, omdat Trump inmiddels geen president meer is. Democraten en een handjevol Republikeinen vinden dat onzin; een impeachment gaat ook over waarheidsvinding, en dat kan ook achteraf belangrijk zijn. En niet onbelangrijk: als hij wordt veroordeeld, kan de Senaat besluiten dat Trump in de toekomst geen politieke functies meer mag bekleden.

Hoewel ze weten dat ze vrijwel zeker gaan verliezen, zien de Democraten dit proces ook als een signaal. Ze willen duidelijk maken dat iemand niet zomaar wegkomt met een gewelddadige aanval op het belangrijkste democratische instituut van het land. Deze vervolging is voor hen een eerste stap, die de toon zet voor strafzaken die ongetwijfeld nog gaan volgen.