Behandeling zwaarste psychiatrische patiënten op de tocht

• Rinke van den Brink

  Redacteur gezondheidszorg

Psychiatrische klinieken die veroordeelde tbs'ers en de zwaarste psychiatrische patiënten behandelen, stappen opnieuw naar de rechter omdat ze meer geld willen voor hun behandelingen. Een jaar geleden wonnen ze een kort geding hierover, maar de verhoging lijkt komend jaar te worden teruggedraaid.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid besloot na het kort geding de tarieven tijdelijk aan te passen en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) tegelijk om een nieuw oordeel te vragen. Maar de NZa, die de tarieven eerder zelf vaststelde, vond de oude bedragen voor zeer intensieve gespecialiseerde zorg nog steeds passend.

Vijf klinieken, de beroepsvereniging van psychiaters NVVP, de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland en de belangenorganisaties de Nederlandse ggz en MeerGGZ vechten dat oordeel nu aan bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven.

De verschillende procedures dienen op 11 februari bij de rechtbank Den Haag. De Amsterdamse kliniek Inforsa speelt een cruciale rol in de zorg voor de meest ernstige patiënten; juist voor deze kliniek hangt het voortbestaan af van de uitkomst van de rechtszaak.

Over welke zorg gaat het precies?

Inforsa heeft dertig bedden voor patiënten met een langdurige tbs-maatregel. De rechter verdeelt de tbs'ers over de elf bestaande tbs-klinieken. Verder zijn er veertig plekken voor kortdurende forensische zorg, dat is zorg die onderdeel vormt van een straf of maatregel die aan de patiënt is opgelegd. Een kwart van de patiënten komt uit Amsterdam.

Daarnaast is Inforsa de op een na grootste van de vijf klinieken voor intensieve behandeling (KIB). De 36 plekken zijn bedoeld voor ernstig gedragsgestoorde en voor zichzelf en hun omgeving gevaarlijke patiënten zonder tbs.

Ruim de helft van hen komt uit de regio Amsterdam, de rest uit de noordelijke helft van het land. Inforsa komt in beeld als de behandeling elders vastloopt, vaak door agressie of andere ernstige gedragsproblemen. Gemiddeld duurt zo'n KIB-behandeling een half jaar.

Langdurige intensieve zorg

De Amsterdamse kliniek herbergt met 44 bedden verder 60 procent van alle bedden voor langdurige intensieve zorg (LIZ). Die speciale plekken werden gecreëerd in 2010, toen de inspectie vaststelde dat er voor de pakweg 150 meest ernstig zieke psychiatrische patiënten geen goede behandelplek was. De patiënten zitten vrijwel altijd gedwongen op de LIZ-afdeling, vaak nadat hun behandeling elders is vastgelopen.

Een team van psychiater, arts, orthopedagoog, verpleegkundigen, agogisch werkers en maatschappelijk werkers doet de behandelingen, die nergens anders zo worden gegeven. De LIZ-patiënten hebben zeer ernstige psychiatrische stoornissen en zijn vaak niet in staat om met anderen om te gaan.

Behandelingen duren minstens twee of drie jaar, maar vaak langer. Per patiënt worden tot wel twee of drie behandelaars ingezet. Langdurig intensieve zorg moet voorkomen dat patiënten een dermate ernstig delict plegen dat ze alsnog tbs krijgen en nog veel hogere (maatschappelijke) kosten veroorzaken.

Enige kliniek met elektroshocks

De kliniek heeft verder tien bedden voor hoog beveiligde intensieve zorg (HIBZ). Die zorg is bedoeld voor een time-out voor patiënten die even weg moeten van hun eigen behandelplek, omdat de zaken daar escaleren.

Inforsa is de enige kliniek in zijn soort met een eigen centrum voor elektroshock-behandeling. Als medicatie niet werkt, is dat een laatste redmiddel voor bijvoorbeeld mensen met terugkomende psychoses of schizofrenie.

Andere ggz-instellingen, inclusief hun forensische klinieken, komen met hun patiënten naar Inforsa toe voor die behandeling. Ziekenhuizen kunnen dit soort patiënten om veiligheidsredenen niet behandelen.

Stoppen met behandeling tbs'ers

De organisatie voor geestelijke gezondheidszorg Arkin, waar Inforsa onder valt, heeft de afgelopen drie jaar 8 miljoen euro toegelegd op de activiteiten van Inforsa. "Dat houden we natuurlijk niet vol", zegt een woordvoerder. "Bovendien moeten de Inforsa-gebouwen ingrijpend worden gerenoveerd. Dat kost 30 miljoen en die kunnen we nergens lenen vanwege onze aanhoudende verliezen." Zonder verhoging van de behandeltarieven is sluiting van Inforsa waarschijnlijk, zegt de kliniek.

"Dat betekent dat we dan moeten stoppen met forensische psychiatrie, want we hebben geen andere locatie met beveiligingsniveau 3. De overige zorg verplaatsen we naar een locatie waarvan we de beveiliging aanpassen tot niveau 2. We houden dan wel veel minder behandelplekken over en kunnen alleen nog patiënten uit onze eigen regio opnemen."

Als Inforsa sluit, gebeurt dat zo dat patiënten in behandeling niet in de knel komen, zo wordt gezegd.

'Grote waarde'

Brancheorganisatie de Nederlandse ggz noemt in een schriftelijke reactie de zorg voor deze complexe patiëntengroep "van groot belang". "De stappen die Inforsa heeft gezet om met innovatieve behandelmethoden de kwaliteit van leven van deze patiënten te vergroten is van grote waarde."

De Nederlandse ggz erkent dat de behandelingen kostbaar zijn, maar zegt dat die ook veel opleveren. "We streven er daarom naar om ervoor te zorgen dat de zorg voor deze groep cliënten op peil blijft."