Annephine van Uchelen en Tonko Dop
Annephine van Uchelen en Tonko Dop
In maart ging het filmpje 'From us to you' van het Rotterdams Philharmonisch Orkest de hele wereld over. Zelfs Oprah liet zien hoe de orkestleden vanuit huis samen Beethovens 9e symfonie speelden. Dit vreemde, turbulente coronajaar wordt door het orkest ook weer afgesloten met Beethoven. Nu echter op volle sterkte in Ahoy - inclusief koor, maar zonder publiek.
Het orkest is al aan het repeteren als er bij Ahoy nog een invalvioliste arriveert. Zoals elke andere werkvloer heeft ook het Rotterdams Philharmonisch Orkest te maken met uitval vanwege corona. "We hebben afgelopen week op korte termijn zelfs drie van de vier zangsolisten moeten vervangen", vertelt programmeur Floris Don.
Wat voor de muziekwereld het Beethovenjaar had moeten zijn, veranderde in het 'coronajaar'. "Er komt sinds maart onnoemelijk veel op ons af", vertelt algemeen directeur George Wiegel. "Toen de eerste lockdown werd aangekondigd stonden onze instrumenten zelfs al op het vliegveld voor een tournee naar Amerika de volgende dag. We konden ze nog net op tijd terughalen."
Topsport
Normaal gesproken werkt het orkest regelmatig drie jaar vooruit. Nu is men soms een dag van tevoren nog bezig met regelgeving, reisbeperkingen en oplossingen bedenken. "Gelukkig komen orkesten zoals het onze wereldwijd in allerlei typen concertzalen, dus aanpassen is een tweede natuur. Maar voor een symfonieorkest is niet samen kunnen spelen het ergste denkbaar. Musici zijn als topsporters, ze moeten in die routine blijven van spelen."
Na de schok van de eerste lockdown kwam al vrij snel het idee om vanuit de huiskamer een boodschap de wereld in te sturen. Dat werd het inmiddels wereldberoemde filmpje met de bekende melodie uit de 9e van Beethoven. Het ging de hele wereld over tot aan de show van Oprah Winfrey toe. "Ik denk dat veel mensen echt verloren waren in het begin", zegt eerste violiste Saskia Otto. 'Wat Beethoven meegeeft aan mensen is hoop en ik denk dat dat heel direct binnenkwam bij veel mensen."
Het orkest besloot om het jaar zoals gepland, traditioneel met Beethovens 9e af te sluiten, maar dan bedoeld voor een stream op Oudejaarsdag. "Het is ongelofelijk fijn om weer samen te mogen spelen", vertelt violiste Otto in Ahoy. "Twee jaar geleden hadden we het hier veel te groot gevonden, maar het is alles waard om met zijn allen op een podium te zitten."
Droog geluid
Het Rotterdams Philharmonisch Orkest is het eerste orkest dat in de nieuw opgeleverde 'RTM Stage' in Ahoy mag spelen. Berekend op ruim 7000 man lijkt het voltallige orkest van 120 man, inclusief koor, opeens te veranderen in een kamerorkestje.
De grootte van de zaal heeft gevolgen voor het geluid, dat is 'droger' en resoneert minder. Otto: "Samen zoek je naar een klank in een orkest. In mijn vioolgroep zijn we soms met zijn zestienen en dan zoek je naar verbinding met elkaar om iets moois neer te zetten. Nu iedereen uit veiligheid apart aan een lessenaar speelt, is dat lastiger."
Luister hier alvast naar de repetitie. Zet je geluid aan!
Het orkest probeerde in de eigen concertzaal De Doelen op vele manieren om zo coronaproof mogelijk samen te blijven spelen. Bij de gewone anderhalvemetervariant zaten de orkestleden te ver weg om elkaar goed te kunnen horen. Een betere variant was 'naar de muur toe spelen', maar dan zat het orkest met de rug naar het publiek. "Wat het beste werkt is om in steeds groter wordende cirkels om de dirigent heen te zitten, waarbij hij al dirigerend rondjes draait", zegt Otto.
Alle Menschen werden Brüder
Ook in Ahoy is in zekere zin gewerkt met een veilige cirkelvorm. "Gelukkig heeft onze overheid symfonieorkesten gewaardeerd als essentieel", legt Wiegel uit. "Er mag onder strenge voorwaarden samengespeeld worden voor audiovisuele opnames. Hier zijn voldoende vierkante meters voor onderlinge afstand en ook genoeg kubieke meters voor voldoende luchtverversing. Bovendien zingt het koor vanaf een eigen podium op vier meter afstand van het orkest."
Inmiddels zijn de repetities met het koor in volle gang. "Dit is prachtig, heel mooi", roept dirigent Andrew Manze bemoedigend als 'Alle Menschen werden Brüder' uit volle borst wordt gezongen. Don: "Negen maanden later is de cirkel rond. Waar het filmpje vanuit de huiskamer was, zit hier nu opeens een groot orkest Beethovens 9e live in Ahoy te spelen. Er spreekt zoveel vitaliteit en levenskracht uit de muziek van Beethoven. Een mooiere afsluiting is van het jaar is niet denkbaar."
De stream van Beethovens 9e is op Oudjaarsdag beschikbaar. Hij is te vinden op de site van het Rotterdams Philharmonisch Orkest.