'Alle Uruzgan-veteranen worden onterecht in een kwaad daglicht gezet'
Het verhaal van een oud-militair over een mogelijk onrechtmatige beschieting in 2007 in de Afghaanse provincie Uruzgan, waarover Trouw bericht, roept veel vragen en gevoeligheden op, ook bij Uruzgan-veteranen en militaire vakbonden. "Dit blijft natuurlijk altijd een lastig en gevoelig onderwerp", zegt voorzitter Jan Kropf van de Bond van Defensiepersoneel (ACOM).
De ex-militair zegt tegen de krant dat bij een beschieting van huizen mogelijk burgerdoden zijn gevallen. Defensie noemt het verhaal "zeer ernstig" en gaat met de oud-militair in gesprek. Daarnaast heeft het departement het Openbaar Ministerie gevraagd te bekijken of er strafbare feiten zijn gepleegd.
Het ministerie wijst er in Trouw op dat de veteraan getraumatiseerd terugkwam uit Afghanistan en dat de ex-militair zich het incident mogelijk helemaal of voor een deel heeft ingebeeld.
De ex-militair claimt dat de rules of engagement zijn overtreden. Kropf: "Verder onderzoek moet dat nu uitwijzen. Het is heel belangrijk dat er nu gedegen onderzoek komt. Defensie doet dit altijd met volledige transparantie richting het Openbaar Ministerie."
'Rillingen over mijn rug'
Jean Debie, voorzitter van de Vakbond voor Burger en Militair defensiepersoneel (VBM), zegt niet te kunnen beoordelen wat het verhaal doet met andere Uruzgan-veteranen. "Dat kan ik niet beoordelen. Dat is sterk afhankelijk van persoon tot persoon. Het maakt uit in welke situatie je bent geweest: of je ooit zelf in een hinderlaag bent gelopen of dat je op de militaire compound verbleef."
Wie wel weet hoe het voelt, is Rocky Letteboer. Hij werd als jonge militair, destijds 22, naar Uruzgan uitgezonden. Letteboer is na zijn tijd in Uruzgan arbeidsongeschikt geraakt door wat hij heeft meegemaakt op uitzending. "Als ik vanmorgen de kop lees, dan lopen de rillingen al over mijn rug. Het gaat te ver om over de rug van een van onze maten met psychische problemen over zogenaamde misstanden in Uruzgan te berichten. Alle Uruzgangangers worden onterecht in een kwaad daglicht gezet. Ik vind het mijn plicht om op te komen voor de rest. Ik ben er vandaag ook emotioneel van, en op sociale media heeft iedereen het erover."
Letteboer kende de oud-militair via via. "Over hem wil ik persoonlijk niets zeggen. Mijn oprechte hoop is dat hij de juiste hulp vindt." De oud-militair is groot voorstander van een onderzoek. "Alles wordt al gerapporteerd. Ik durf er mijn hand voor in het vuur te steken: er zijn daar geen misstanden gepleegd."
'Niet 100 procent geloofwaardig'
Advocaat Michael Ruperti staat regelmatig militairen en veteranen bij in zaken. "Ik vind dat dit soort verhalen niet in de media moet worden gemeld. Daarmee beschuldig je indirect je collega-militairen van oorlogsmisdaden. Als ik zijn advocaat zou zijn geweest, dan had ik hem nooit naar Trouw gestuurd."
Ook zegt Ruperti nergens te lezen dat de oud-militair zijn verhaal niet kwijt kon bij Defensie. "Ik ga niet zeggen dat ik dit verhaal 100 procent geloofwaardig vind. Ik heb in al die 21 jaar nog nooit zoiets gehoord zoals in Australië is gebeurd."
Ruperti verwijst naar leden van speciale eenheden van het Australische leger die tijdens hun dienst in Afghanistan 39 burgers en gevangenen hebben omgebracht.
'Het hangt af van de context'
Advocaat en bijzonder hoogleraar internationaal recht Geert-Jan Knoops zegt dat het dertien jaar later niet eenvoudig zal zijn om de feiten van destijds te reconstrueren. "En met name ook het verweer te kunnen controleren van de militair dat hij expliciet opdracht had gekregen van zijn superieuren om het vuur te openen. Het feit dat de geweldsinstructies zouden zijn overtreden door de militair betekent op zichzelf nog niet dat hij strafbaar is. Het zal met name afhangen van de context waarin de opdracht werd gegeven maar ook hoe deze in redelijkheid kon worden geïnterpreteerd door de militair."
Hij vindt het geen verkeerd idee "om een commissie in te stellen, zoals Defensie nu overweegt, waarin oorlogsveteranen mogelijk onrechtmatig gedrag of handelen uit het verleden vertrouwelijk kunnen doorgeven". Knoops stelde eerder al voor om zulke zaken niet meteen aan het OM te melden maar die eerst door experts binnen Defensie te laten behandelen.
