Onderzoek OM na bericht over beschieten burgers Uruzgan door Nederlandse militairen

Het Openbaar Ministerie start een feitenonderzoek naar mogelijke strafbare feiten, begaan door Nederlandse militairen in de Afghaanse provincie Uruzgan in 2007.

De aanleiding is een publicatie in Trouw. Een voormalige Nederlandse militair zegt daarin dat hij opdracht kreeg ongewapende mensen onder vuur te nemen en dat daar mogelijk doden bij zijn gevallen. Zijn commandant zou in de veronderstelling zijn geweest dat het om Talibanstrijders ging.

Defensie heeft om het onderzoek gevraagd. Het ministerie noemt het verhaal "zeer ernstig" en gaat zelf ook in gesprek met de veteraan. Het wijst er wel op dat de veteraan getraumatiseerd terugkwam uit Afghanistan en dat de ex-militair zich het incident mogelijk helemaal of voor een deel heeft ingebeeld.

Chora-vallei

De beschieting zou zich medio 2007 hebben afgespeeld in de Chora-vallei, waar oud-militair Servie Hölzken diende als pantsergenist. Hij en zijn kompanen gingen mee met patrouilles om geïmproviseerde bermbommen op te sporen.

Volgens de veteraan reed zijn eenheid op een avond langs bewoond gebied, toen zijn commandant met een scanner mogelijk walkietalkieverkeer van de Taliban onderschepte. Hölzken kreeg naar eigen zeggen opdracht om met een zware mitrailleur op twee huizen te schieten, om te zien of er werd gereageerd.

Nadat de officier via de portofoons de vermeende Talibanstrijders over het mitrailleurvuur had horen praten en er uit het tweede huis mensen kwamen rennen, kreeg Hölzken de opdracht om op hen te schieten. "Ik ben ervan overtuigd dat we burgers hebben doodgeschoten", zegt hij in Trouw.

Tijdens het incident kwam er volgens de ex-militair geen geweervuur van de andere kant. Ook zou hij hebben gemeld dat hij geen wapens had gezien.

"Ik denk dat we er wel vijf, zes kistjes munitie doorheen hebben gejaagd", zegt Hölzken in Trouw. "We vuurden totdat we geen beweging meer zagen." Hij noemt de beschieting "niet te rechtvaardigen". "We hadden alleen dat walkietalkieverkeer."

Een toenmalige kameraad van Hölzken, die niet met naam in Trouw wordt genoemd, bevestigt een groot deel van zijn relaas.

Defensie zegt geschrokken te zijn van het verhaal. Een woordvoerder benadrukt dat het departement in de archieven niets is tegengekomen van een incident dat lijkt op dat wat Hölzken beschrijft. "Misschien is het wel gebeurd, maar wij kunnen het niet vinden."

Het ministerie overweegt om een meldpunt en een onafhankelijke commissie in te stellen. Bij die commissie zouden voormalig militairen mogelijk onrechtmatig gedrag uit het verleden in vertrouwen kunnen melden.

"Veteranen kunnen altijd melding doen van misstanden, maar we willen de drempel zo laag mogelijk maken. Er was al een meldpunt in verband met de inventarisatie van Australische misstanden", aldus Mike Bos, kolonel en defensiewoordvoerder, in het NOS Radio 1 Journaal.

Veel gelijkenissen

Bos verwijst naar leden van speciale eenheden van het Australische leger die tijdens hun dienst in Afghanistan 39 burgers en gevangenen hebben omgebracht. De misstanden kwamen naar voren uit het Brereton-onderzoek onderzoek dat in november werd gepubliceerd. In dat rapport zijn 23 incidenten onderzocht die voornamelijk in Uruzgan hebben plaatsgevonden. Enkele incidenten vonden plaats in 2009 en 2010, maar het merendeel gebeurde tussen 2012 en 2013.

Het Nederlandse ministerie van Defensie liet in reactie op dit rapport weten dat er geen Nederlanders betrokken waren bij het ombrengen van burgers en gevangenen door Australiërs in Afghanistan.

Defensie gaat dus praten met de veteraan. Mike Bos: "We hebben het OM vrij snel ingeschakeld. Zij hebben ook geadviseerd: ga in gesprek met de veteraan. Dat gaan we nu eerst doen en we zullen het OM van de uitkomst van dat gesprek op de hoogte brengen."

"Wat het moeilijk maakt voor ons, is dat we geen rapport kunnen vinden dat zijn verhaal een-op-een beschrijft", aldus Bos. "Ook al wordt zijn verhaal bevestigd door een collega, er wordt altijd rapport opgemaakt. We hebben wel een ander rapport gevonden met veel gelijkenissen met zijn verhaal. Daarom gaan we in gesprek met de veteraan, om dit gerichter te kunnen onderzoeken."