'Organisator' en financier genocide Rwanda voor VN-tribunaal in Den Haag

• Rik van den Berg

  redacteur Online

Ruim 25 jaar was hij op de vlucht, vandaag is hij voorgeleid voor een VN-tribunaal in Den Haag: Félicien Kabuga. Hij wordt ervan verdacht een belangrijke man achter de schermen te zijn geweest bij de volkerenmoord in Rwanda in 1994 van Hutu-extremisten. De steenrijke zakenman deed zelf niet mee aan de wreedheden, maar was wel een belangrijke organisator en financier ervan.

Kabuga werd rijk met koffie- en theeplantages en kreeg nauwe banden met de Hutu-regering van Rwanda; twee van zijn dochters trouwden met zonen van toenmalig president Juvénal Habyarimana. Hij stak zijn geld onder meer in de Interahamwe-militie. Deze groepering was voor een groot deel verantwoordelijk voor de moordpartijen (zie kader). Ook importeerde de zakenman op grote schaal machetes uit China, waarmee veel mensen werden gedood of verminkt.

Kabuga was ook een belangrijke drijvende kracht achter het populaire radiostation Mille Collines, dat door het verspreiden van haatberichten de moordpartijen aanwakkerde. Tutsi-burgers werden "kakkerlakken" genoemd en in de uitzendingen werd gemeld waar ze zich schuil zouden houden.

Most wanted

Juist omdat hij op zoveel verschillende manieren een rol speelde bij de genocide is hij volgens correspondent Elles van Gelder een heel belangrijke verdachte. "Een van de most wanted van het hele continent". De genocide was volgens haar geen spontane geweldsuitbarsting, maar een vooraf georkestreerd plan door een kleine extremistische elite.

"Kabuga zou een hele belangrijke rol hebben gespeeld in het op verschillende vlakken creëren van de voedingsbodem die allemaal geleid hebben tot zoveel slachtoffers", aldus Van Gelder.

Tegen Kabuga is door het VN-tribunaal een groot aantal aanklachten uitgebracht wegens genocide en misdaden tegen de menselijkheid. Het gaat om het plegen van genocide, maar ook om medeplichtigheid daaraan en pogingen daartoe, samenzwering om volkerenmoord te plegen en het aanzetten tot haat met als doel om genocide te plegen.

Vluchtgevaar

De voorgeleiding van vandaag gebeurt op een pro-formazitting, voor het zogeheten Internationaal Restmechanisme voor Straftribunalen. Dat handelt zaken af waar het Rwanda-tribunaal en het Joegoslavië-tribunaal (beiden afgesloten) niet meer aan toe zijn gekomen. Naast Den Haag is er ook een filiaal in Tanzania, waar het Rwanda-tribunaal zetelde.

De zaak zelf wordt vandaag nog niet inhoudelijk behandeld, zegt deskundige op het gebied van internationaal recht en journalist Stephanie van den Berg. De zitting is bedoeld om de identiteit van de verdachte vast te stellen, en ook krijgt Kabuga krijgt de kans om te zeggen of hij zichzelf schuldig of onschuldig acht.

Zijn advocaat stelt mogelijk de omstandigheden van Kabuga's detentie aan de orde. Vanwege het vluchtgevaar verwacht Van den Berg niet dat de verdachte toestemming krijgt om het proces in vrijheid af te wachten. De Rwandees sloeg in 1994, kort na het einde van de moordpartijen, op de vlucht.

28 aliassen

In 1998 werd tegen hem een internationale aanklacht uitgevaardigd, maar hij wist tot afgelopen voorjaar op vrije voeten te blijven. Kabuga verbleef lang in Kenia vanwaar hij zaken kon blijven doen. Er zijn berichten dat hij over 28 verschillende aliassen beschikte. Dit voorjaar werd hij opgepakt in een appartement in een voorstad van Parijs. Justitie kwam hem op het spoor door gesprekken van zijn kinderen af te luisteren.

In een later stadium wordt beslist of Kabuga in Den Haag of in Arusha in Tanzania wordt berecht. De verdachte en zijn advocaat hebben een voorkeur voor Den Haag, omdat hij daar betere gezondheidszorg kan krijgen. Kabuga is naar eigen zeggen 87 en heeft een zwakke gezondheid. Het tribunaal zou het liefst zien dat hij naar Tanzania wordt overgebracht om daar terecht te staan.

We maakten eerder deze terugblik op de genocide in Rwanda: