Welk bewijs heeft Trump voor zijn uitspraken over verkiezingsfraude?

• Iris de Graaf

  redacteur Buitenland

"Leugen na leugen" en "hij heeft geen enkel bewijs voor wat hij zegt". Het zijn enkele reacties op de verklaring van president Trump afgelopen nacht, waarin hij opnieuw stelde dat stembiljetten "oneerlijk" en "corrupt" geteld worden. Meerdere Amerikaanse nieuwszenders schakelden weg bij de speechende Trump.

Her en der kreeg Trump steun: "Het is niet omdat Trump geen specifieke gevallen aanhaalt, dat er geen onregelmatigheden zijn", was bijvoorbeeld te horen bij Fox News. Al is het wel aan de president om met bewijzen te komen, klonk het.

Trump is ondertussen verschillende rechtszaken begonnen. Maar is dat bewijs er eigenlijk? We vroegen het aan rechtshistoricus aan de City University of New York, Madeleijn van den Nieuwenhuizen, en Kenneth Manusama, jurist en kenner van het Amerikaans staatsrecht.

Bekijk hier hoe verschillende grote Amerikaanse tv-zenders tijdens de speech van Trump wegschakelden:

Is er enig bewijs van verkiezingsfraude?

Nee, is het korte antwoord van beiden. "Er is nog geen enkel concreet bewijs van fraude aangeleverd", zegt Manusama. "Letterlijk nog niets", zegt ook Van den Nieuwenhuizen. Ze zegt te begrijpen dat veel mensen, ook in Nederland, denken: waar zoveel rook is, moet toch vuur zijn? "Maar de rook wordt verspreid door een regering die aantoonbaar al jarenlang desinformatie verspreidt."

"Er circuleerde bijvoorbeeld een foto met stem-enveloppen die op een grote hoop in een vuilnisbak zouden zijn gevonden en zou wijzen op gerommel met de stemmen. Het bleek een oude foto van reeds getelde stemmen uit de midterm-verkiezingen van 2018. Dan kan je als president in hoofdletters tweeten over fraude, maar dat maakt het nog niet waar", zegt Van den Nieuwenhuizen.

Is poststemmen niet fraudegevoelig, zoals Trump al maanden beweert?

"Nee", zegt Manusama. "Er zijn meerdere studies naar poststemmen gedaan in Amerika. Als je kijkt naar de laatste twintig jaar, is het aandeel frauduleuze stemmen door poststemmen zo'n 0,0004 procent. Een handjevol, op het enorme aantal stemmen dat in totaal is uitgebracht". Volgens Manusama is dit speerpunt van Trump dan ook op niets gebaseerd. "Het is deel van zijn strategie, om de verkiezingen van tevoren te de-legitimeren".

Maar hoe zit het dan met die onregelmatigheden waar Trump het over heeft?

Er zijn tot nu toe een of twee incidenten geweest, zegt Manusama. "Zo werd bijvoorbeeld geprobeerd met een stembiljet van een overleden persoon extra te stemmen. In dit geval was dat een Trump-supporter. Op de tien miljoen stemmen gebeurt dat ongeveer een of twee keer. Maar die personen worden dan dus ook gepakt."

Van den Nieuwenhuizen voegt toe: "Mensen mogen gewoon toekijken bij het tellen van de stemmen. In sommige staten is bepaald dat dat tien meter afstand moet zijn, dat heeft Trump aangevochten in Pennsylvania en die zaak heeft hij ook gewonnen. Waarnemers mogen nu dichterbij staan. Verder hangen op veel plekken camera's en mogen hertellingen gewoon worden aangevraagd."

De aanklacht van Trump over de waarnemers ging echt alleen om de afstand, zegt Manusama verder. "Een waarnemer kijkt namelijk alleen toe of het proces netjes gaat. De rechter heeft ook specifiek gezegd: ze mogen dichterbij staan, maar dat betekent niet dat ze de geldigheid van de biljetten in twijfel kunnen trekken. Het stembiljet zelf wordt namelijk al beoordeeld door drie mensen: een Republikein, een Democraat en een onafhankelijk iemand."

Hoe zit het met dat langer doortellen van stemmen na de verkiezingsdag? Mag dat?

"Ja, elke staat mag volgens de grondwet eigen wet- en regelgeving stellen rondom de verkiezingen", zegt Manusama. "Al maanden geleden zijn er extra maatregelen genomen vanwege het coronavirus. Daar is toen veel over geprocedeerd, tot het Hooggerechtshof aan toe. In Pennsylvania was bijvoorbeeld de vraag; mag het tellen van de stemmen met drie dagen verlengd worden? Het Hooggerechtshof besliste dat dat mag."

Manusama denkt dat iedere zaak die nu nog wordt aangespannen over verlenging van het stemmen tellen op niets zal uitlopen. "De regels daarover zijn vooraf goedgekeurd en staan vast. En die zijn tot nu toe nog nergens overtreden."

Kan een uitspraak van het Hooggerechtshof op een later moment nog invloed hebben op de uitslag?

Iedere zaak gaat eerst langs lokale rechters, binnen een staat. "Pas daarna, als er grondwettelijke vragen zouden zijn, dan kan het naar een federale rechter. En pas daarna gaat in hoger beroep het Hooggerechtshof erover", aldus Manusama. Hij acht de kans vrij klein "gezien het gebrek aan bewijs". Ook houden veel Republikeinen zich nu stil, waardoor het vooral Trump is die dit vol energie wil aanvechten, zegt de jurist.

Waarom spant Trump die zaken dan toch aan?

"Om tijd te rekken en om de verkiezingsuitslag te de-legitimeren", zegt Manusama. "Trump creëert een klimaat van argwaan", vult Van den Nieuwenhuizen aan, "waarin de kleinste fout of miscommunicatie meteen leidt tot luid geroep van 'fraude!' en 'schande!'.

Een basaal vertrouwen in de bureaucratische en administratieve democratie is ontzettend belangrijk bij een verkiezing, zegt ze verder. "Alleen als er gegronde aanleiding is voor wantrouwen of argwaan moet je een rechtszaak eisen. En daar sta ik ook helemaal achter. Maar wat je ziet is dat Trump willens en wetens het vertrouwen in het democratisch systeem aan het wankelen brengt bij zijn achterban, zonder vooralsnog gegronde redenen. En dat vind ik zeer kwalijk."

Manusama is het daarmee eens. "In juridische termen is de hoofdregel: wie stelt, moet bewijzen. Als Trump blijft roepen dat er fraude wordt gepleegd, moet hij het eerst maar eens met bewijs komen."