Team-Trump naar de rechter: wacht de VS het 'horrorscenario' van 2000?

• Ivo Landman

  redacteur Online

Een regelrechte nachtmerrie was het. Politiek verslaggevers in de VS blikken deze dagen vaak terug op de chaos na de presidentsverkiezingen in 2000 en de zich toen wekenlang voortslepende hertellingen en rechtszaken. Wat is de kans dat we nu opnieuw zo'n nightmare election gaan beleven?

Lijkt het op 2000?

Het team van Trump stapt nu volgens Amerikaanse media in Nevada, Georgia, Michigan en Pennsylvania naar de rechter om het tellen van de stemmen stop te zetten en in Wisconsin wil het team een hertelling. Ook het team van Biden heeft een leger advocaten klaarstaan.

Ook bij de verkiezingen van 2000 tussen Al Gore en de uiteindelijke president George W. Bush was er een nek-aan-nekrace. Gore gaf in de verkiezingsnacht zijn verlies achter de schermen in eerste instantie toe, maar kwam daarvan terug vanwege onduidelijkheid over de beslissende uitslag in Florida. Het stemmenverschil in die staat was zo klein dat er wettelijk een hertelling met telmachines nodig was. Na die eerste hertelling werd het verschil nog kleiner: 327 stemmen.

Daarmee begon het circus pas. Het campagneteam van Gore vroeg in vier stemdistricten om een handmatige hertelling. Er was onduidelijkheid over de geldigheid van stembiljetten. Het werd een tijdrovend proces. De hertellingen waren niet op tijd klaar, het Gore-team wilde extra tijd. Intussen was het Bush-team rechtszaken gestart om het hertellen te stoppen en kwamen er uit het buitenland nog poststemmen binnen.

In dit filmpje is te zien hoe groot de juridische chaos was:

De rechtszaken sleepten zich voort tot 12 december 2000, toen het Hooggerechtshof definitief besloot een einde te maken aan de hertellingen. Die wierpen volgens een van de rechters "een onnodige schaduw" over de legitimiteit van Bush' overwinning. Een dag later erkende Gore zijn nederlaag, 36 dagen na de verkiezingen.

En nu?

Ook Trump lijkt deze keer niet bereid zijn verlies snel toe te geven. Wacht de VS dan nu weer zo'n toestand? Zeker niet op dezelfde manier, verwacht Amerikakenner Kathelijne Niessen, in 2016 betrokken bij de campagne van Hillary Clinton. "Er is wel geleerd van 2000. In Florida willen ze dat horrorscenario nooit meer, dus hebben ze de zaken nu beter op orde."

Niessen verwacht niet dat bij eventuele hertellingen veel onregelmatigheden zullen opduiken. Dat gebeurde ook niet in 2016, toen in enkele staten een deel van de stemmen opnieuw werden geteld, overigens nadat Hillary Clinton haar verlies al had erkend.

Ook media hebben geleerd van 2000. Ze gaan nu anders om met de uitslagen, zegt Niessen. "In 2000 werd Florida te vroeg 'gecalled' door sommige zenders. Dat creëerde toen meteen onzekerheid en onduidelijkheid en Gore was gelijk in het nadeel. Nu zie je dat CNN extreem voorzichtig is. Ze vinden het belangrijker om zorgvuldig te zijn dan de eerste."

Jurist en kenner van het Amerikaans recht Kenneth Manusama verwacht geen herhaling van Gore vs. Bush, vooral omdat deze keer al rechtszaken zijn gevoerd vóór de verkiezingen. "Het Hooggerechtshof heeft al gezegd dat het geen blokkade wil opwerpen voor het tellen van de poststemmen in Pennsylvania, maar het heeft geen inhoudelijk oordeel gegeven. Uit de jurisprudentie op dit gebied blijkt wel dat het Hooggerechtshof niet wil tornen aan uitspraken van lagere rechtbanken. Daarbij zal het de chaos van 2000 willen voorkomen. Het Hooggerechtshof kan een verzoek om een zaak aan te nemen gewoon weigeren."

Hoe reageren de Amerikanen?

Wat nu vooral anders is dan in 2000, zijn de spanningen rond de verkiezingen. De tegenstellingen en het wantrouwen zijn veel groter dan toen, en de president speelt daar een rol in. Volgens Niessen begon dat al in 2016, toen Trump in twijfel trok dat Hillary Clinton, ondanks haar verlies, wel de popular vote had gewonnen, dus landelijk de meeste stemmen had gekregen.

"Toen zei hij al dat er gefraudeerd was", zegt Niessen. "Nu heeft hij het over stemmen die magisch opduiken. Dat zijn helemaal geen magische stemmen, dat zijn gewoon stemmen die nog niet zijn geteld. Zo zweept hij zijn aanhang wel op. Hij wil dat zijn kiezers denken dat de winst van hen wordt gestolen."

Dat dat voor onrust zorgt in een jaar waarin de spanningen door de Black Lives Matter-protesten en corona toch al hoog oplopen, krijgt Amerikajournalist Laila Frank ook te horen. "Veel mensen zijn nerveus over wat er gaat gebeuren. Ik krijg berichten van een vriendin die zegt dat ze nog maar even cash is gaan pinnen, just in case. En een paar dagen geleden stond een andere vriendin in een lange rij bij een sportwinkel. Toen een medewerker vroeg: wie staat hier niet in de rij voor wapens of munitie, was zij de enige die haar hand opstak. Je ziet dat mensen bereid zijn zich te bewapenen en dat mensen bereid zijn om de straat op te gaan. Niemand weet wat er gaat gebeuren, maar een lange juridische strijd zal de gemoederen niet bedaren."