Pelé is 80: die jongen van zwart-wittelevisie die nu Messi zou zijn

Edson Arantes do Nascimento is vandaag 80 jaar geworden. De Braziliaanse voetballegende, uiteraard beter bekend als Pelé, is de enige man op aarde die drie keer wereldkampioen is geworden en wordt, zeker in zijn vaderland, beschouwd als de beste aller tijden.

In de loop der jaren heeft Pelé echter wel de nodige concurrentie gekregen, van Johan Cruijff, Diego Maradona en Lionel Messi. Voor de jongere generatie voetbalfans is de magische naam Pelé vooral een naam uit een stoffig verleden.

"Dat de naam Pelé veel jongeren niet veel meer zegt, is logisch", stelt sportjournalist Kees Jansma, die Pelé geregeld live heeft zien voetballen. "Veel mensen in Nederland weten ook niet meer hoe goed Johan Cruijff bijvoorbeeld was. Maar je hoort natuurlijk wel te weten wat een grootheid Pelé was."

Pelé had het allemaal, aldus Jansma. "Fysieke kracht, persoonlijke techniek en een enorme drang tot scoren. Als je dat optelt, kom je tot een geweldig eindresultaat."

De feiten spreken ook voor zich. Hij speelde vrijwel zijn hele carrière bij Santos, waarmee hij een karrevracht prijzen won, met daarna nog een bescheiden toetje van twee seizoenen bij New York Cosmos. Hij kwam tot 1.283 doelpunten in 1.363 wedstrijden. Maar zijn wereldfaam dankt hij vooral aan zijn drie wereldtitels.

Pelé in isolatie

Pelé zal zijn 80ste verjaardag in stilte vieren, met familie in zijn villa in Guarujá, Brazilië. Daar verblijft de breekbare legende sinds het uitbreken van de coronacrisis in isolatie.

In het openbaar zal hij niet verschijnen, maar aan aandacht zal het hem niet ontbreken. Kranten en televisiezenders staan al dagen vol met artikelen over O Rei en in het nationale voetbalmuseum - waar Pelé sowieso al een prominente plaats heeft - is een speciale tentoonstelling aan hem gewijd.

Waarom mogen wij Pelé niet vergeten? Hij debuteerde als 16-jarige voor Brazilië in 1956 in het Maracaña tegen aartsrivaal Argentinië en maakte meteen zijn eerste doelpunt.

In 1958 speelde hij het met Brazilië zijn eerste WK. "Ik heb dat toernooi gevolgd op de zwart-wittelevisie bij de buren in Den Haag", vertelt Jansma. "Die jongen met dat korte haar heeft toen op mij, ik was zelf ook nog jong, grote indruk gemaakt."

Jongste doelpuntenmaker op WK

In de kwartfinale tegen Wales maakte Pelé zijn eerste treffer. Hij is met 17 jaar en 239 dagen nog steeds de jongste doelpuntenmaker op een WK in de geschiedenis. In de halve finale tegen Frankrijk (5-2) was Pelé goed voor een hattrick, in de finale tegen Zweden (ook 5-2) scoorde hij nog eens twee keer.

Vier jaar later, op het WK in Chili, kreeg het wonderkind een reeks aanslagen op zijn enkels en scheenbenen te verduren. Hij scoorde één keer, werd vervolgens uit het toernooi geschopt, maar werd wel weer wereldkampioen. Op het WK van 1970 voltooide hij zijn trilogie. De op dat moment 29-jarige Pelé was in de finale tegen Italië (4-1) goed voor een doelpunt en twee meesterlijke assists.

"Hij was geen pingeldoos, maar speelde altijd in dienst van dat geweldige elftal", aldus Jansma, die er op dat WK zelf bij was. "Zijn assist in de WK-finale op Carlos Alberto bijvoorbeeld was weergaloos."

Afgelopen zomer was het vijftig jaar geleden dat Brazilië voor de derde keer wereldkampioen werd. Frank Heinen bracht een hommage aan de "twee goddelijkste van de goddelijke kanaries": Pelé en Garrincha.

"Ik ben een romanticus als het gaat om voetbal, dus ik zou moeten zeggen dat resultaat niet zo telt. Maar een erelijst telt natuurlijk wel degelijk", geeft Jansma toe. "Dat is het jammerlijke aan Cruijff en ook aan Messi. Ik ben erg geraakt door het feit dat Pelé drie keer met die beker in zijn handen heeft gestaan."

Onderschat

Volgens Jansma is er bij ons sprake van enige onderwaardering van Pelé, van wie de beelden niet zo wijd en snel verspreid zijn op social media als van Messi en Ronaldo. "De impact die hij heeft gehad op zijn continent en de hele wereld, met zijn club Santos en Brazilië, met al zijn goals, dat wordt wel een beetje onderschat."

Het voetbal is de afgelopen decennia natuurlijk wel geëvolueerd. "Ja, het was vroeger veel trager. Je kon veel mooiere dingen doen op je gemakje. Maar Pelé zou ook in deze tijd een Messi zijn geweest", aldus Jansma.

De voetballegende zelf vindt vergelijkingen tussen toen en nu zinloos. "Neem alleen het tempo in wedstrijden van nu en de kleine ruimte", zei Pelé er zelf over. "Wij leken in vergelijking met nu bijna stil te staan."

En vergelijkingen met andere spelers hoort Pelé ook niet graag. Hij had het geregeld aan de stok met Maradona en waagde het om over Messi te zeggen dat hij maar één been heeft en niet zo goed kan koppen als de koning zelf.

Pelé speelde tijdens zijn carrière nooit voor een Europese club, maar deed wel een paar keer Nederland aan. In 1959 toerde hij met Santos door Europa, waarbij hij onder meer in Groningen tegen Feyenoord speelde. Vier jaar later verloor hij met Brazilië een oefeninterland tegen Nederland in Amsterdam met 1-0.

Pelé speelde niet best tegen Oranje en zijn directe tegenstander, Bennie Muller, had wel een idee waarom. "De avond ervoor waren ze ook in Amsterdam en ik weet wel hoe dat gaat: op stap, wat drinken, gezellig. Die wedstrijd was een feestwedstrijd."