Lage rendementen dreigen voor ziekenhuizen in 2020 en 2021

De algemene ziekenhuizen in Nederland hebben het in 2019 gemiddeld in financieel opzicht vrij goed gedaan. Maar door de gevolgen van de coronacrisis dreigt de situatie in 2020 en 2021 moeilijker te worden. Dat komt door de smalle marges die ziekenhuizen behalen en de vaak niet al te stevige financiële basis waarop ze rusten.

Dat zei Chris van den Haak, hoofdonderzoeker van de Benchmark Ziekenhuizen 2020 van BDO Accountants & Adviseurs vandaag tijdens de online presentatie ervan.

Ziekenhuizen worden door zorgverzekeraars gecompenseerd voor de onvoorziene extra uitgaven aan zorg voor covid-19-patiënten, net als voor het tijdelijk wegvallen van de inkomsten uit uitgestelde reguliere zorg. Het is de vraag of die compensatie genoeg zal zijn om de extra kosten door corona volledig te compenseren.

Zorginfarct

De rendementen van de ziekenhuizen, die met gemiddeld 1,5 procent toch al niet hoog zijn, komen daardoor meer onder druk te staan. Dat maakt het voor ziekenhuizen moeilijk om investeringen met eigen geld te financieren.

"De omvang van de investeringen is nu al historisch laag", zei Van den Haak. "Die daalde van 5,9 procent van de opbrengsten in 2018 naar 5,7 procent in 2019. In 2011 was het nog 14 procent."

Investeringen zijn volgens Van den Haak juist dringend nodig om ervoor te zorgen dat de zorg betaalbaar blijft. "Voor de komende kabinetsperiode moeten we rekenen met een stijging van de zorguitgaven van 13 miljard euro. Als het zo doorgaat, geven we over een jaar of twintig de helft van ons inkomen uit aan zorg."

BDO waarschuwt al jaren voor het vastlopen van de gezondheidszorg in Nederland. "Dat potentiële zorginfarct manifesteert zich nu in deze coronatijd. Er is een grotere vraag naar zorg, maar een kleiner aanbod door gebrek aan personeel. We maken extra kosten, maar leveren minder. De zorg is per saldo minder toegankelijk geworden. Dat lijkt een structurele situatie te worden."

Goed nieuws

Van den Haak had ook goed nieuws. Er wordt veel meer nagedacht over de vraag hoe mensen gezond gehouden kunnen worden, in plaats van hoe ze weer beter gemaakt kunnen worden na ziekte. "Het is veel doelmatiger om allerlei dure ziekenhuiszorg te voorkomen door te sturen op gezondheidsbevordering en preventie."

De solvabiliteit van de ziekenhuizen (hun financiële buffer) steeg in 2019. Ook met hun liquiditeit (het vermogen om aan kortetermijnverplichtingen te voldoen) ging het goed. "Het risico op faillissementen van ziekenhuizen is gering", zei Van den Haak.

Vorig jaar kregen vijf ziekenhuizen een accountantsverklaring waarin werd gewaarschuwd dat er een reëel risico was voor faillissement. Nu heeft één ziekenhuis, het eind 2018 geopende Ommelander Ziekenhuis in Scheemda, zo'n verklaring gekregen. "Maar daar zijn voldoende partijen bij betrokken om dat op te lossen."

Overbodige zorg?

Verder bleek de afgelopen maanden dat een deel van de zorg die tijdens de eerste coronagolf werd uitgesteld daarna verdampt is. "Dat zagen we ook gebeuren in de periode rond de sluiting van het Slotervaart Ziekenhuis in Amsterdam."

Van den Haak vindt dat er meer onderzoek nodig is naar dat gedeeltelijk verdampen van de zorgvraag. Hij benadrukt dat er in elk geval "te weinig investeringen worden gedaan in effectieve zorg".

Van alle zorg die wordt gegeven, is volgens hem "de helft niet bewezen effectief, tien procent bewezen niet effectief en veertig procent bewezen effectief".

Middelgrote ziekenhuizen

BDO geeft de ziekenhuizen jaarlijks een cijfer voor hun financiële prestaties. Gemiddeld kregen de 64 algemene ziekenhuizen in 2019 een 7,3 tegen 7,4 in 2018. Die lichte daling is veroorzaakt door de middelgrote ziekenhuizen met een omzet tussen de 150 en 300 miljoen euro die hun gemiddelde beoordeling zagen teruglopen van 7,6 in 2018 naar 6,8 in 2019.

De oorzaken daarvoor lopen uiteen. Sommige ziekenhuizen hadden als gevolg van nieuwbouw hoge financieringslasten, andere kwamen door het invoeren van het elektronisch patiëntendossier in de rode cijfers terecht. De kleine en grote ziekenhuizen presteerden in 2019 volgens BDO iets beter dan in 2018.

In totaal kregen tien ziekenhuizen een onvoldoende van BDO voor hun financiële prestaties.