Welke rol speelt etniciteit bij corona? 'Een IC-patiënt is een IC-patiënt'
Zijn mensen met een niet-westerse achtergrond oververtegenwoordigd onder de mensen die corona oplopen en daar ernstig ziek van worden? Afgelopen voorjaar waren daar de eerste aanwijzingen voor, zij het niet zo sterk als in andere westerse landen. Nu tijdens de tweede golf zijn die indicaties er volgens sommigen opnieuw en nog iets nadrukkelijker dan eerst. Al zijn ze nog niet eenduidig en is er nog veel onderzoek nodig om de zaken helder te krijgen.
Wat zijn die aanwijzingen?
Afgelopen weekend vertelde het hoofd van de IC-afdeling van het Amsterdamse VUmc aan het radioprogramma Argos dat hij de indruk heeft dat het merendeel van de coronapatiënten op de IC's een migratieachtergrond heeft. Armand Girbes zei dat hij er met een aantal andere ziekenhuizen in de vier grote steden over heeft gesproken en dat zijn waarneming daar wordt gedeeld. Girbes wil de vraag opwerpen of deze patiënten wel voldoende worden bereikt door de communicatie van de overheid.
Vandaag benadrukte Ernst Kuipers van het Erasmuc MC echter dat de waarneming van Girbes niet geldt voor zijn ziekenhuis. Ook de andere ziekenhuizen binnen en buiten de Randstad waarmee de NOS vandaag contact had, herkennen het beeld niet, vinden het nog te vroeg voor conclusies of vinden de vraag niet relevant. "Een IC-patiënt is een IC-patiënt", reageert het Diakonessenhuis in Utrecht. Het Amphia Ziekenhuis in Breda laat weten: "Vanwege de privacy kunnen we geen antwoord geven op deze vragen. Een migratie-achtergrond wordt ook niet geregistreerd."
Zijn er meer indicaties dat etniciteit een rol speelt?
Een vergelijkbare observatie kwam vandaag van RTL, dat had uitgezocht dat in 39 sociaal zwakkere wijken in de grote steden meer mensen dan gemiddeld positief worden getest. In wijken als Nieuw-West en Zuidoost in Amsterdam wonen relatief veel laagopgeleide en armere mensen, inclusief minderheden.
Ook daar echter zijn nog geen definitieve conclusies uit te trekken, opnieuw vanwege het feit dat de achtergrond van zieke mensen in Nederland niet wordt vastgelegd. Joke Padmos van de GGD Amsterdam Amstelland: "De belangrijkste factor voor de besmettingen hier, ook in stadsdelen als Nieuw-West en Zuidoost, zijn jongeren en jongvolwassenen, tot 30 jaar. In die stadsdelen wonen ook veel studenten. Er wordt wel gezegd dat er besmettingen zijn door bruiloften en feesten, maar dat zien wij niet. Wij zien juist dat veel feesten zijn afgezegd. Moskeeën zitten ook niet vol."
Hoe is dat in andere landen?
In een land als de VS wordt de achtergrond van mensen die worden getroffen door het virus wel geregistreerd. De uitkomsten zijn opvallend. Uit de gegevens van het CDC (het 'Amerikaanse RIVM') blijkt onder meer dat zwarte Amerikanen en sommige andere minderheden aanzienlijk meer kans hebben om covid op te lopen dan hun witte landgenoten.
De redenen daarvoor noemt het CDC ook en ze zijn bekend onder epidemiologen als hoogleraar Frits Rosendaal van de Universiteit Leiden. "Zwarte Amerikanen in grote steden als Chicago leven vanwege hun sociaaleconomische status vaak met meer mensen in betrekkelijk kleine huizen. Dat is natuurlijk een risicofactor."
"Daarnaast", aldus Rosendaal, "hebben zij banen buiten de wijken waar zij wonen, zodat ze vaak in het volle openbaar vervoer moeten reizen. Daardoor komen zij meer dan gemiddeld met anderen in aanraking. En als zij eenmaal ziek worden, dan lopen zij ook extra gevaar, omdat de gezondheidstoestand in dat soort wijken slechter is. Verschillende van die factoren zouden ook in minder welvarende Nederlandse wijken een rol kunnen spelen. Met dat verschil, dat de toegang tot de gezondheidszorg aanzienlijk beter is dan in Amerika."
Zijn er dan helemaal geen Nederlandse cijfers?
Toch wel; het CBS berekende afgelopen mei dat er in de eerste zes weken van de uitbraak 47 procent meer mensen dan normaal overleden met een niet-westerse migratieachtergrond, bijvoorbeeld uit Turkije en Marokko. Onder mensen met een Nederlandse achtergrond was dat percentage 38 procent. Een kleiner verschil dan in andere westerse landen.
Bij mensen met een westerse migratie-achtergrond, zoals Oost-Europeanen, was de 'oversterfte' 49 procent. "Zij zijn vaak actief in bijvoorbeeld slachthuizen", verklaart epidemioloog Rosendaal. "Daar werk je bovenop elkaar en was het vervoer ernaartoe vaak in volle busjes."
Onderzoek naar de achtergronden van overledenen in de huidige tweede golf heeft het CBS echter (nog) niet gedaan. Er lopen wel studies naar onder meer de gevolgen van de crisis voor verschillende bevolkingsgroepen.
Een van die onderzoekers is Mariëlle Jambroes van het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC).
"Uit de internationale literatuur weet ik dat migranten relatief vaker besmet zijn, maar hoe dat in Nederland precies zit, weet ik niet", vertelt zij. "Wat hier wel anders is dan in andere landen, is dat bij ons carnaval en de voorjaarsvakantie een belangrijke bron zijn geweest van de epidemie. Dat zijn niet de groepen waar veel migranten in zitten. Mogelijk dat dit de verklaring is dat we in de eerste golf vrij weinig besmettingen hadden in deze groepen."
