Discussie over hydroxychloroquine krijgt nieuwe impuls
Het aloude antimalariamiddel hydroxychloroquine (HCQ) zou weleens een gunstig effect kunnen hebben op coronapatiënten, als die het vanaf de eerste dag van hun ziekenhuisopname toegediend krijgen. Uit een studie in veertien Nederlandse ziekenhuizen blijkt dat bij patiënten die het middel kregen het risico om op de IC te belanden ruim de helft lager lag. Gebruik van HCQ verminderde de sterfte aan covid-19 niet.
De studie stond onder leiding van de internist-infectiologen Jolanda Lammers en Paul Groeneveld van Isala in Zwolle. Lammers en Groeneveld zijn ervan overtuigd dat het gunstige effect een gevolg is van het vroeg toedienen van HCQ. Bij patiënten die het verwante chloroquine kregen, was geen significant effect merkbaar op het aantal IC-opnames vergeleken met standaardzorg.
Beide infectiologen benadrukken dat hun onderzoeksresultaten bevestigd moeten worden in een randomized controlled trial, een studie waarbij vergelijkbare patiënten blind verdeeld worden over een behandelgroep en een of meer controlegroepen. Het artikel van de Zwolse onderzoekers is al wel peer reviewed, op waarde beoordeeld door vakgenoten.
Keuzemogelijkheid
De Nederlandse studie is een zogeheten retrospectieve, observationele studie. De onderzoekers hebben teruggekeken hoe het patiënten verging die in maart van dit jaar met covid-19 in het ziekenhuis werden opgenomen. In die periode liet de behandelrichtlijn voor covid-19-patiënten artsen de keus tussen het voorschrijven van hydroxychloroquine, het nauw verwante chloroquine of standaardzorg.
"Dat is het bijzondere aan onze retrospectieve studie, in zekere zin is die toch ook enigszins prospectief", zegt Groeneveld. Prospectief onderzoek kijkt vooruit. Mensen met bijvoorbeeld covid-19 krijgen verschillende behandelingen en dan wordt het effect daarvan vastgesteld.
Doordat ziekenhuizen tijdens de eerste coronagolf konden kiezen hoe ze patiënten behandelden, ontstonden spontaan een soort controlegroepen. Het ene ziekenhuis gaf zijn patiënten HCQ, het andere chloroquine en het derde standaardzorg. HCQ wordt tegenwoordig vooral gegeven aan reumapatiënten en ook wel aan mensen met Q-koorts.
Verschil met andere studies
Er zijn intussen veel onderzoeken gepubliceerd waaruit naar voren komt dat HCQ geen of zelfs een negatief effect zou hebben voor covid-19-patiënten. Het meest omvangrijke is de Britse Recovery-trial, met duizenden deelnemende patiënten. Die studie keek naar het effect van HCQ op de sterfte 28 dagen na het begin van covid-19. Dat effect was er niet. De Britse studie leidde tot het stopzetten van veel andere onderzoeken.
"In de Recovery-trial ging het vaak al om ernstig zieke patiënten, bovendien kregen die in veel gevallen pas na vele dagen hydroxychloroquine en een relatief hoge dosering", zegt Lammers. "Wij hebben bijna 1100 patiënten bekeken die vanaf dag 1 behandeld zijn. En we hebben gekeken tot hun ontslag uit het ziekenhuis, opname op de IC of overlijden." De patiënten kregen de destijds in Nederland voorgeschreven dosering van 2400 milligram HCQ in vijf dagen.
Het ging dus uitsluitend om mensen op de covid-verpleegafdelingen. "Niet al te zieke patiënten dus. In dat vroege stadium van de infectie zien we een positief effect van de behandeling met HCQ."
Haar collega Groeneveld vult aan: "Het is eigenlijk net als bij een longontsteking. Dan geef je antibiotica om te voorkomen dat het erger wordt en mensen naar de IC moeten."
Waardevol
Professor Andy Hoepelman, hoofd van de afdeling infectieziekten van het UMC Utrecht, noemt de studie van zijn Isala-collega's "heel waardevol". "De onderzoekers hebben hun data netjes op een rij gezet", zegt Hoepelman. "Statistisch ziet het er ook goed uit en ze hebben goed gecorrigeerd voor factoren die de uitkomsten beïnvloeden."
Toch denkt de Utrechtse hoogleraar dat de tijd van HCQ voorbij is. "De meeste deskundigen zeggen dat het middel niet werkt. In de Verenigde Staten is het uit de richtlijnen verdwenen. Een recente Amsterdamse studie laat zien dat het toxische bijwerkingen heeft en geen effect op de sterfte."
Die laatste studie vergelijkt uitkomsten in ziekenhuizen die standaardzorg gaven aan covid-19-patiënten met ziekenhuizen waar chloroquine óf hydroxychloroquine werd voorgeschreven. Tussen die beide laatste middelen wordt geen onderscheid gemaakt waardoor vergelijking met de Isala-studie lastig wordt.
Niet-preventief
HCQ lijkt geen preventieve beschermende werking te hebben tegen het coronavirus. Zorgmedewerkers die acht weken preventief HCQ kregen, liepen niet minder vaak covid-19 op dan collega's die niet werden behandeld. Het gaat echter wel om een studie met maar 125 deelnemers.
