De coronacrisis en de economie: hoe gaat het in landen om ons heen?

• Lisa Schallenberg

  redacteur Economie

Al ruim een half jaar leven we in Europa met maatregelen om het coronavirus in te dammen. De economische schade die door de pandemie wordt veroorzaakt, is ongekend groot, maar in Nederland lijkt de schade nog altijd minder groot te zijn dan in landen om ons heen. Hoe komt dat?

Bekijk hier hoe de economie in Nederland en de landen om ons heen gekrompen is sinds de coronacrisis:

"Nederland heeft het tot nu toe veel beter gedaan dan veel andere landen", zegt Maartje Wijffelaars, econoom bij de Rabobank. "De economie kromp minder hard dan in de meeste andere landen." Dat kun je zien in de grafiek hierboven.

Ook in Zweden en Duitsland viel de klap relatief mee. Het zwaarste getroffen is het Verenigd Koninkrijk; de economie kromp daar in het tweede kwartaal met een vijfde.

"Het Verenigd Koninkrijk heeft het virus later dan de meeste landen onder controle gekregen, waardoor de economie er ook langer last van heeft gehad", zegt Bert Colijn, econoom bij ING. "De maatregelen konden pas later versoepeld worden, en dat betekent ook dat het herstel langzamer gaat en de economische schade groter."

Naast de lockdown is het volgens ABN Amro-econoom Aline Schuiling ook belangrijk hoe de economie ervoor stond voor de crisis begon. "Nederland is sterk concurrerend", zegt ze.

Nederland kwam in 2019 nog op de vierde plek op de ranglijst van de Global Competitiveness Index van het World Economic Forum. "Die ranking wordt onder meer bepaald door hoe sterk de overheid is, of er niet te veel regelgeving is, en hoe de arbeidsmarkt functioneert. Hoe concurrerender je economie is, hoe beter je in staat bent om een schok op te vangen."

Bekijk hieronder hoe zwaar de contactbeperkende maatregelen zijn die gelden in verschillende landen:

Om de economische klap van die lockdown zoveel mogelijk te verzachten, hebben overheden voor tientallen miljarden euro's aan steunpakketten uitgetrokken. "Elk land doet het net anders", zegt Colijn. "De maatregelen zijn niet precies hetzelfde en ook de periode waarin die pakketten aangeboden worden verschilt. Sommige landen kondigen een steunpakket voor een kwartaal aan, anderen voor een paar jaar. Dat maakt de vergelijking ingewikkeld."

De meeste landen hebben wel een maatregel die lijkt op onze NOW-regeling: de overheid betaalt een deel van de salarissen van werknemers bij bedrijven die het moeilijk hebben. Maar ook daartussen zijn verschillen. "In Nederland krijgen werknemers hetzelfde uitbetaald als voor de crisis, maar in Spanje krijgen werknemers maar 70 procent van hun oude salaris", zegt Wijffelaars.

Voor het economische herstel van een land maakt het uit hoe lang die steunpakketten gelden. "In Engeland wordt gesproken over een vervolg op het reddingspakket, maar dat wordt waarschijnlijk beperkter dan dat in Duitsland", zegt Colijn. "Dat maakt uit, want als je als bedrijf minder steun krijgt, dan wordt het ook minder aantrekkelijk om mensen in dienst te houden." In Nederland is het steunpakket verlengd tot juli volgend jaar.

Bekijk hier hoeveel mensen in dienst werden gehouden door de overheid, en hoe de werkloosheid is opgelopen in verschillende landen:

In de grafiek hierboven kun je zien voor hoeveel procent van de beroepsbevolking een aanvraag voor loonsteun was goedgekeurd in juli dit jaar. Hoeveel mensen nu nog in dit soort regelingen zitten, is onduidelijk. "Niet elk land houdt dat even goed bij", zegt Colijn. "In Spanje zijn sinds juli veel mensen alweer aan het werk", zegt Wijffelaars. "Nu wordt zo'n 4 procent van de beroepsbevolking nog uitbetaald via die regeling.

Hoewel veel mensen in dienst gehouden werden via overheidssteun, zijn er ook mensen ontslagen. "In Spanje gaat het nu echt dramatisch", zegt Schuiling. "De arbeidsmarkt daar is heel flexibel en vanaf maart hebben veel mensen hun baan verloren."

Veel mensen in Spanje hebben tijdelijke contracten, die soms maar een maand of een week gelden, zegt Wijffelaars. "Na maart werden heel veel van dat soort contracten niet verlengd."

Inmiddels mag dat niet meer, zegt Wijffelaars. "Toen de overheid kwam met een soort NOW-regeling, kwam er ook een verbod op de meeste ontslagen. Ook aflopende contracten worden daar nu automatisch verlengd, in ieder geval tot eind januari."

De inkomenssteun in al deze landen is bedoeld om te zorgen dat mensen geld blijven uitgeven. Dat is namelijk weer het inkomen van andere mensen. In de lockdown gaven mensen weinig geld uit, omdat veel winkels dicht waren. "Inmiddels zijn de bestedingen in veel landen al behoorlijk hersteld", zegt Wijffelaars. "Je kunt je geld nu weer op meer plekken uitgeven, en door de inkomenssteun die mensen hebben, gebeurt dat ook."

Zie hier hoeveel consumenten hebben uitgegeven in winkels, en hoeveel vertrouwen er nog is in de economie:

De steunpakketten, waardoor een deel van de economie nu boven water gehouden wordt, houden een keer op. "Dan gaan bedrijven wel failliet en raken mensen hun baan kwijt. Die kunnen dan minder geld uitgeven waardoor andere bedrijven minder omzet gaan maken", zegt Schuiling. "Je zou wel kunnen verwachten dat ook die klap in Nederland iets minder heftig zal zijn dan in de landen waar de eerste klap heftiger was."

Maar veel zal ook afhangen van de ontwikkeling van het virus. De besmettingen lopen in veel landen weer op, en er worden meer maatregelen genomen, wat de omzet van bedrijven weer drukt. Ook de manier waarop het virus gecontroleerd wordt in landen, door bijvoorbeeld het testbeleid, zal uitmaken voor de economische klap die nog gaat komen.

En zelfs als er toch snel een vaccin komt, zal de schade niet ineens ingehaald zijn. "Er zijn sectoren, zoals de horeca en het toerisme, die gaan overal zo'n diepe crisis door. Ook als die weer helemaal open mogen, dan nog steeds duurt het jaren voordat ze alle verliezen hebben goedgemaakt", zegt Wijffelaars.