Milena Holdert en Renee van Hest
Milena Holdert en Renee van Hest
Het RIVM heeft een belangrijk advies over mondmaskers in de ouderenzorg stilzwijgend ingetrokken. Dat blijkt na vragen van Nieuwsuur. De bewering van het ministerie van Volksgezondheid dat de richtlijnen alleen maar gebaseerd waren op medisch advies en veiligheid klopt niet, want schaarste speelde wel degelijk een rol.
Maandenlang hoefden medewerkers in de ouderenzorg geen mondmasker te dragen als ze dicht bij een (verdachte) coronapatiënt werkten. Ook niet binnen een straal van anderhalve meter. Zolang zij slechts "kort contact" hadden - dus even medicijnen aangeven of een gesprekje voeren - waren mondkapjes "niet nodig", adviseerde het RIVM. Op dat punt is nu een draai gemaakt. De beroepsgroep is daarover niet geïnformeerd.
Het RIVM trok het advies op 17 augustus in. Mondmaskers zijn voortaan "noodzakelijk", óók bij kort contact, zegt het RIVM. Het instituut laat weten dat er geen nieuw wetenschappelijk inzicht ten grondslag ligt aan deze wijziging. Het eerdere advies stamde uit een periode van schaarste en was daar ook op gebaseerd, in combinatie met het "zeer kleine risico" om bij vluchtig contact besmet te raken. Het RIVM schat het risico nu dus toch, zonder nieuwe informatie, hoog genoeg in om het advies te wijzigen.
Zorgmedewerkers kunnen staat aansprakelijk stellen
Hoogleraar gezondheidsrecht Jaap Sijmons zegt dat het besmettingsrisico bij kort contact wellicht kleiner is, maar dat die redenering juist in de zorg niet opgaat. "Als je steeds kort bij veel verschillende patiënten langsgaat, heb je uiteindelijk bij elkaar genomen een langdurige blootstelling."
Op 1 mei kwam in de richtlijnen te staan dat zorgmedewerkers er in specifieke situaties van konden afwijken, maar in de praktijk gebeurde dat weinig. Vooral ook omdat de overheid beschermingsmiddelen verdeelde op basis van de richtlijnen.
Minister Hugo de Jonge zei altijd dat de richtlijnen er waren om in een periode van schaarste niet onnodig mondkapjes te verspillen. Maar wat in de richtlijnen stond over wanneer zorgmedewerkers wel of geen bescherming moesten dragen zou over veiligheid gaan, niet over schaarste.
Sijmons meent dat zorgmedewerkers die ziek zijn geworden na het volgen van het RIVM-advies het ministerie van Volksgezondheid aansprakelijk kunnen stellen. Volgens Sijmons vertrouwden de medewerkers op een overheidsregel die gepresenteerd werd als veiligheidsregel, maar voortkwam uit schaarste.
Met de richtlijn is een keuze gemaakt om mensen onveilig te laten werken.
Het RIVM informeerde de belangrijkste koepels in de ouderenzorg, die al maanden kritiek hebben op het bewuste advies, opmerkelijk genoeg niet over de wijziging. Zij reageren verontwaardigd. "Wat er nu naar buiten komt stelt het vertrouwen in het RIVM aan de orde", zegt Gerton Heyne van de Vereniging van Verpleegkundigen & Verzorgenden.
"Schandalig", zegt Hans Buijing van branchevereniging ZorgthuisNL. "Met de richtlijn is een keuze gemaakt om mensen onveilig te laten werken, terwijl men wist dat dit niet verantwoord was."
Ook Conny Helder van branchevereniging ActiZ, die het advies eerst nog verdedigde, is kritisch en verbaasd. "Het RIVM moet wel transparant zijn over afwegingen bij richtlijnen over veiligheid."
Klik hier voor de mailwisseling waarin het RIVM bevestigt dat het dragen van een mondmasker bij vluchtig contact nu noodzakelijk is. En klik hier voor de volledige reactie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport op vragen van Nieuwsuur.
In juli onthulde Nieuwsuur al dat enkele belangrijke RIVM-coronarichtlijnen een magere wetenschappelijke basis hebben:
