Grote meerderheid wil best coronatest doen, totdat ze een snotneus krijgen
Stel, je hebt een snotneus. Vind je een milde neusverkoudheid genoeg reden om een coronatest te doen? Laat je je meteen testen of wacht je een paar dagen af? En als je besluit een test te doen, blijf je dan netjes binnen tot de uitslag komt?
Er zit een groot verschil tussen de intentie van Nederlanders om zich aan de coronamaatregelen te houden en het daadwerkelijke gedrag. Zo steunt 84 procent de maatregel om thuis te blijven bij corona-achtige klachten. Maar 90 procent doet met klachten toch boodschappen en 64 procent bezoekt familie en vrienden.
Ook het dringende advies om een coronatest te doen als er (milde) klachten zijn kan op veel steun rekenen, blijkt uit de meest recente enquête van de Gedragsunit van het RIVM. De testbereidheid is groot: 83 procent van de mensen zonder klachten geeft aan zich te laten testen als ze klachten krijgen. Toch liet in werkelijkheid maar 32 procent van de mensen met klachten zich de afgelopen zes weken testen. Hoe kan het dat de beste bedoelingen zich niet vertalen in het naleven van de coronamaatregelen?
Bezoekers van de coronateststraat in Amersfoort zeggen zich aan de regels te houden:
Het RIVM heeft weinig verklaringen voor de cijfers uit de jongste enquête. "Uit eerder onderzoek naar waarom mensen zich niet laten testen weten we wel dat mensen hun klachten niet altijd zien als coronagerelateerd. Bij een gewoon verkoudheidje gaan de alarmbellen vaak niet af", zegt gedragswetenschapper Marijn de Bruin, lid van de Gedragsunit.
Een vrouw die vandaag de teststraat in Amersfoort bezocht worstelde met de vraag of ze zich wel of niet moest laten testen. "Ik werk in de zorg en ben neusverkouden. Eigenlijk denk ik dat het niks is, want ik heb heel vaak allergieën en andere dingen. Maar ja, ik ben nu wel meer verkouden dan anders."
Ziekteschema's
En zo weegt iedereen af of een test echt nodig is, zegt Arie Dijkstra, hoogleraar sociale psychologie van gezondheid en ziekte aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Mensen hebben ziekteschema's in hun hoofd. Ze hebben bijvoorbeeld kennis over de symptomen van griep en ze weten hoe griep meestal verloopt. Zo hebben ze ook een ziekteschema over allergie en eentje over corona. Er zit een grote overlap tussen die schema's. Als je een beetje hoest of je hebt een loopneus, in welke van de drie past het dan?".
Dijkstra vervolgt: "Als mensen twijfelen of ze corona hebben - bijvoorbeeld omdat ze een goede alternatieve verklaring hebben voor hun symptomen - laten ze zich niet testen. Het RIVM wil graag dat mensen een test doen als ze heel misschien corona hebben. In de praktijk laten mensen zich pas testen als ze vrij zeker weten dat het corona is."
Twijfel over klachten is niet de enige reden waarom mensen volgens Dijkstra de teststraat links laten liggen. Sommige mensen willen liever niet weten of ze corona hebben. Anderen willen pas een test doen als ze langdurig klachten hebben. En dan zijn er nog allerlei praktische bezwaren, zoals Arjan Cnossen op de Facebookpagina van de NOS beschrijft:
"Leg je alles stil omdat je een snotneus hebt? Plus de GGD zit praktisch vol met 48 uur wachttijden ongeveer, een test kost je dus 2 dagen werk + 36 uur wachten op een uitslag."
"Al met al moet je concluderen dat mensen zelf heel veel inschattingen maken", zegt Dijkstra. "Ze construeren een waarheid die leidend wordt voor hun gedrag. Die waarheid bepaalt of ze binnenblijven met klachten en of ze een coronatest doen."
'Minder aanrommelen met eigen ideeën'
Toch laat het kabinet er geen onduidelijkheid over bestaan: laat je testen bij klachten, ook al zijn ze nog zo mild. Volgens de hoogleraar is dat best een realistische wens, maar moeten mensen geholpen worden om te bepalen of ze een test moeten doen.
"Ik denk aan een interactieve website die mensen op basis van hun symptomen de procentuele kans op corona laat zien. Als iemand boven 10 procent scoort, moeten ze echt langskomen. Zo maak je het veel concreter en hoeven mensen minder aan te rommelen met hun eigen ideeën."
Er bestaat al wel de Corona Check-app, waar mensen medische gegevens kunnen invoeren en melden hoe ze zich voelen. Als daar een verdacht beeld uit ontstaat en wordt gedacht dat iemand besmet zou kunnen zijn, neemt een arts contact op.
De Bruin denkt ook dat meer ondersteuning ervoor kan zorgen dat mensen daadwerkelijk de coronamaatregelen volgen. "Ik denk dat we mensen moeten helpen met goede voorbeelden, met andere normen, misschien met oplossingen voor het boodschappen doen als mensen klachten hebben. Om toch die motivatie om te zetten in gedrag."
