Inspectie: politie verliest greep op de wijken

• Sophie Feenstra

  redacteur Politie en Justitie

De politie weet te weinig over wat er speelt in de wijken om problemen op tijd te signaleren en in te grijpen voor het echt onveilig wordt. Dat oordeelt de Inspectie Justitie en Veiligheid na onderzoek. Wijkagenten die zich bezighouden met handhaving zijn te zwaar belast. Daardoor hebben ze nauwelijks tijd om te investeren in contacten in de buurt en raken vaker verwikkeld in onveilige situaties.

"De informatiepositie verzwakt, de politie loopt eigenlijk achter de feiten aan", zegt Peter Neuteboom, hoofdinspecteur bij de inspectie. "Zeker in middelgrote steden en in landelijk gebied. Dat is een zorgwekkende ontwikkeling, het verzwakt de effectiviteit van politie."

Fundament politie

Het belang van de wijkagent is juist verankerd in het Nederlandse politiemodel. "De wijkagent is de trots en het fundament van de Nederlandse politie", zegt Neuteboom. "Wijkagenten zouden vroeg signalen moeten krijgen als iemand dreigt af te glijden in de criminaliteit of verward gedrag begint te vertonen."

Maar de wijkagenten worden steeds vaker ingezet voor andere taken. Volgens de inspectie is het niet zo dat de politie verkeerde keuzes maakt, maar komt er steeds meer op de politie af, zoals onlangs de rellen in onder andere Den Haag en Utrecht. Daarnaast worden de agenten ingezet voor noodhulp, het begeleiden van demonstraties en het beveiligen van personen. "Dat vreet capaciteit."

Expertise verdwijnt

Uit het onderzoek blijkt ook dat er een verharding is binnen criminele jeugdgroepen. Jongeren vanaf 11 jaar maken zich schuldig aan ernstige misdrijven als gewapende overvallen, gijzelingen en zelfs poging tot doodslag. Het signaleren hiervan is moeilijker geworden omdat die jongeren steeds meer online met elkaar communiceren. In die omgeving is de politie nog te weinig actief, stelt de inspectie.

Intussen verdwijnen er steeds meer gespecialiseerde teams, zoals het hennepteam, jeugdagenten en het team woninginbraken. Zodra deze teams hun doelen hebben behaald worden ze opgeheven en verdwijnt hun kennis en expertise. Daardoor wordt de politie steeds afhankelijker van de gemeenten om informatie te krijgen uit de wijk. Maar die zijn vanwege privacywetgeving terughoudend met het delen van die informatie.

Ook leidt het grote aantal meldingen over verwarde personen tot een flinke belasting van de politie. In 2014 waren dat er nog 60.000 en dat is opgelopen tot 100.000 meldingen in 2019. Deze signalen zouden eigenlijk vanuit de zorg al vroegtijdig moeten worden opgepakt zodat ze niet bij de politie terecht komen.

Wat wil minister?

Het is een probleem dat al jaren speelt. Wijkagenten vroegen er in 2016 al aandacht voor. De korpsleiding zegt zich dan ook in het rapport te herkennen, maar benadrukt dat de politie zeker nog in verbinding staat met de wijken.

De Nederlandse Politiebond wijst erop dat er met de komst van de Nationale Politie in 2013 is bezuinigd op het aantal agenten. Daarnaast is er volgens de bond meer prioriteit gegeven aan het opsporen en vervolgen van criminelen dan aan het voorkomen van sociale onveiligheid en misdaad in de wijk. Een nieuw kabinet moet investeren in het preventieve politiewerk, vindt de politiebond.

De inspectie adviseert minister Grapperhaus om samen met de politie en de burgemeesters te bepalen wat voor soort politie Nederland nodig heeft. "Nu verandert de politie van een organisatie die preventief problemen kan voorkomen in een organisatie die repressief optreedt als er problemen zijn ontstaan", stelt de inspecteur. "Het gesprek is nodig om te voorkomen dat we een politie krijgen die alleen maar achter de feiten aanloopt."