Zorginstellingen krijgen financiële klap door corona

Zorginstellingen stonden er in 2019 gemiddeld genomen financieel gezond voor, maar daar dreigt verandering in te komen door de coronacrisis.

Dat voorziet consultant- en accountancykantoor EY in de jaarlijkse Barometer Nederlandse Gezondheidszorg, op basis van de jaarverslagen van 453 zorginstellingen, zo'n 85 procent van de hele sector.

De Barometer richt zich op de periode voor corona, maar het consultancybureau blikt tegelijk al wel verder vooruit. De coronacrisis zal volgens EY dit en volgend jaar een flinke financiële impact hebben. EY schat de omzetdaling voor de zorg in 2020 op 3 procent en voor 2021 op 9,5 procent gezien de grote onzekerheid.

Meer personeelskosten

Corona zorgt voor meer kosten voor personeel door extra zorg van patiënten, uitval van personeel door ziekte en door inhuur van extern duurder personeel. Tegelijkertijd zijn er wegvallende inkomsten door uitstel of afstel van zorg en behandelingen, en door minder ruimte door de anderhalvemeter-economie.

Zorgelijk is en blijft ook het hoge ziekteverzuim, nu al meer dan 6 procent (een record) en het schreeuwend tekort aan zorgpersoneel. Dat is een gevolg van de vergrijzing (er is meer vraag naar zorg) en de vergroening (minder aanbod van zorgwerkers). De toenemende personeelskosten betalen zorginstellingen deels met de lagere kapitaalkosten dankzij de lage rentestand en door minder investeringen te doen.

2019 goed jaar

Zorginstellingen stonden er in 2019 juist goed voor, concludeert EY in de Barometer. Ziekenhuizen scoren weliswaar financieel en operationeel iets slechter, en de verpleeg- en verzorghuizen, ggz-instellingen en jeugdzorg deden het juist iets beter, per saldo zit het met de financiering goed. De rendementen staan ietwat onder druk, maar alle zorgsectoren noteren over vorig jaar voldoende kredietwaardigheid.

Bovendien is de solvabiliteit, de eigen vermogenspositie, van veel zorginstellingen gestegen en voldoet daarmee aan de gangbare normen. Het gemiddeld financiële rendement van zorginstellingen is in 2019 ten opzichte van het jaar ervoor iets gedaald, van 1,55 naar 1,46 procent. Het rendement ligt al jaren gemiddeld rond de 1,5 procent. Toch is dat te krap om de impact van corona op te vangen.

Buffer snel leeg

Door minder inkomsten en hogere lopende uitgaven door het coronavirus is de portemonnee van zorginstellingen snel leeg. Doorgaans hebben zorginstellingen een liquiditeitsbuffer voor de lopende uitgaven van 2 à 3 maanden personeelskosten. "Op zich is die buffer voldoende, meer is niet echt nodig, alleen trekt corona die buffer snel leeg waardoor er ook geen mogelijkheid meer is om shocks op te vangen", zegt Ralph Poulssen van EY.

Ziekenhuizen zijn hard geraakt door corona, maar krijgen het omzetverlies via bijzondere regelingen nagenoeg geheel gecompenseerd. Die vergoedingsregeling geldt bijvoorbeeld niet voor de psychiatrie, en voor de jeugdzorg hangt het af van de lokale gemeente.

Financieel gezonde instellingen gaan corona wel overleven denkt EY. Instellingen die al voor corona niet financieel gezond waren lopen wel risico, denkt Poulssen. "Door VWS en de minister is gezegd dat de sector overeind gehouden moet worden, maar op individueel niveau kunnen banken natuurlijk deze situatie aangrijpen om de wat minder gezonde instellingen te saneren", zegt Poulssen. "We sluiten niet uit dat er misschien vijf instellingen toch overgenomen worden, omvallen en de zorg elders voortgezet wordt."