'Betere omstandigheden slachthuizen zijn mogelijk, maar consument moet betalen'
Medewerkers van slachterij Van Rooi in Helmond zeggen dat zij de afgelopen twee maanden door moesten werken met coronaklachten. Zondag zeiden ze bij de NOS dat ze hun klachten niet durfden te melden, uit angst hun baan te verliezen. Sommigen kregen naar eigen zeggen ook instructies om te liegen over hun gezondheid.
Volgens Liza van Nuysenburg, bestuurder voedselindustrie bij vakbond FNV, is de reactie van de medewerkers wel te verklaren. "Als ze zo'n formulier naar waarheid invullen, zijn ze hun baan, hun zorgverzekering en huis kwijt. "
Naar schatting is zo'n 80 procent van de medewerkers bij slachterijen in Nederland arbeidsmigrant en werkzaam via een uitzendbureau. Hoogleraar migratierecht aan de Radboud Universiteit Tesseltje de Lange onderzoekt de positie van Europese migranten in Nederland. "Voor de werkgever is een uitzendconstructie gunstig, hij betaalt alleen voor de medewerkers die op die dag werken. Verder is het uitzendbureau verantwoordelijk."
"De meeste mensen die via een uitzendbureau werken vallen onder de cao voor uitzendkrachten", zegt De Lange. "Deze cao kent bijvoorbeeld geen bedrijfsarts. Mede hierdoor is het goedkoper, omdat de risico's bij een ander liggen. Als de werknemer zich kritisch uitlaat of - in dit geval - eerlijk is over zijn gezondheid, kan je die persoon zonder consequenties niet meer terug laten keren op de werkvloer."
Duits model
De roep om structurele verandering wordt door het incident bij Van Rooi, een van de grootste slachterijen in Nederland, urgenter. Zo pleitte SP-Kamerlid Frank Futselaar eerder al voor het verplicht stellen van vaste contracten in de vleessector. De Duitse regering maakt daar inmiddels werk van; naar aanleiding van honderden besmettingen bij vleesgigant Tönnies is besloten om vanaf volgend jaar de inzet van uitzendkrachten in de vleessector te beperken. Dat mag straks alleen nog in bedrijven met meer dan 50 werknemers.
Van Nuysenburg: "Het verplichten van vaste contracten zou de positie van arbeidsmigranten echt verbeteren. Als je vast in dienst bent kun je in een eigen huis wonen, eigen vervoer regelen en je ziek melden bij klachten, en je hoeft niet bang te zijn dat je je werk kwijtraakt."
De Lange is het hiermee eens, maar benadrukt dat de verplichte vaste contracten alleen een oplossing zijn voor de lange termijn. "Op de korte termijn moet ook gekeken worden naar de registratieplicht van uitzendbureaus die mensen in Hongarije, Polen en Roemenië werven."
Consument verantwoordelijk
Op dit moment is er geen registratieplicht voor uitzendbureaus die arbeidsmigranten aan het werk helpen. Dit maakt het moeilijk te controleren hoe deze bureaus hun werknemers behandelen. "En als ze toch op de vingers worden getikt, dan is het net zo makkelijk om onder een nieuwe naam van voren af aan te beginnen." Een registratieplicht zou het mogelijk maken voor een toezichthouder om te controleren welke mensen ingeschreven zijn en hoe de uitzendbureaus hen behandelen.
De hervormingen die nodig zijn om de omstandigheden voor arbeidsmigranten te verbeteren zullen waarschijnlijk worden doorberekend naar de consument, denkt De Lange. "Als we willen dat de arbeidsomstandigheden goed zijn, zullen we bereid moeten zijn daarvoor te betalen." De Lange verwacht dat de consument voor hetzelfde bedrag dan substantieel minder vlees kan kopen. "Maar ik denk dat we dit zouden kunnen regelen."
