Locatie van laatste werk Van Gogh na 130 jaar ontdekt door Nederlander

• Annephine van Uchelen en Ronja Hijmans

  redacteuren kunst en cultuur

De plek waar Vincent van Gogh zijn allerlaatste schilderij Boomwortels maakte is na 130 jaar ontdekt. De locatie is vanochtend onthuld in het Franse dorpje Auvers-sur-Oise, waar de kunstenaar de laatste zeventig dagen van zijn leven doorbracht. Ook is er een verloren gewaand radio-interview teruggevonden met een getuige van die laatste weken van Van Gogh.

Wouter van der Veen, wetenschappelijk directeur van het Institut Van Gogh, is de man achter de twee ontdekkingen. Nieuwsuur reisde vorige maand naar Frankrijk om met hem te spreken. Hij vertelde toen dat hij de plek waar Van Gogh het abstract aandoende Boomwortels schilderde, per toeval ontdekte op een ansichtkaart uit 1900-1910 van Auvers-sur-Oise.

"Op de kaart, die ik op mijn computer had staan, zie je een man met een fiets in zijn hand en daarachter een heuvel met een opvallende boomstructuur." Die deed Van der Veen denken aan het grillige motief van het schilderij. "De overeenkomsten waren voor mij heel erg duidelijk. De plek is op nog geen 150 meter van herberg Ravoux waar Van Gogh destijds verbleef."

Van Gogh maakte Boomwortels op 27 juli 1890, enkele uren voordat hij een zelfmoordpoging deed. Het werk, dat onvoltooid is, toont een helling met boomstammen en -wortels. Het gaat om hakhoutbomen boven op een mergelafgraving, zoals die rond Auvers-sur-Oise te vinden waren. Over het beladen schilderij is decennialang gespeculeerd.

Van der Veen deed uitgebreid onderzoek voordat hij zijn ontdekking voorlegde aan het Van Gogh Museum, waar het schilderij hangt. "De vondst leek ons zeer waarschijnlijk", zegt Louis van Tilborgh, senior onderzoeker van het museum. Hij adviseerde om ook boom- en boshistoricus Bert Maes ernaar te laten kijken. Die bevestigde de vermoedens.

"Al is de situatie op de ansichtkaart ongeveer twintig jaar later, je ziet in Boomwortels heel duidelijk diezelfde configuratie terug van het hakhout op een steil randje van krijt", zegt Maes. "Hakhout is een vorm van bosbouw waarbij de nieuwe aangroei steeds weer wordt afgehakt voor gebruik. Het mooie is dat er zelfs een stronk is overgebleven die na 130 jaar nog herkenbaar is."

"Het afbeelden van hakhout moet voor Van Gogh symbool hebben gestaan voor leven en dood", zegt Van Tilborgh. "Alsof hij heeft willen zeggen: ik heb geleefd en ik heb geworsteld, tegen de verdrukking in."

Van Tilborgh kan tevreden terugkijken op 34 jaar onderzoek. "Alles rond het raadselachtige Boomwortels is in kaart gebracht. We weten de plek, kennen het motief en denken de betekenis te begrijpen." Van der Veen: "Je zou kunnen zeggen dat Van Goghs geschilderde afscheidsbrief nu echt leesbaar is."

Radio-interview met model Van Gogh

Van der Veen stuitte ook op een verloren gewaand radio-interview uit 1953 met Adeline Ravoux. Haar vader bestierde herberg Ravoux, waar Van Gogh de laatste zeventig dagen van zijn leven verbleef. Ze vertelt in het interview hoe ze als 13-jarig meisje de kunstenaar zijn eten bracht en ook voor hem poseerde.

Het resulteerde in het beroemde schilderij Symfonie in blauw. Ook herinnert ze zich Van Goghs laatste dagen na de zelfmoordpoging. Van der Veen: "Het is ontroerend om de stem van een echte getuige te horen. Dichter bij de kunstenaar kun je niet komen."

Beluister hier het radiofragment:

Het schilderij Boomwortels is te zien in het Van Gogh Museum. De plek van het schilderij in Auvers-sur-Oise ligt achter een houten wand en is te bezoeken.