Milieugroepen: nog altijd miljarden euro’s stimulering voor fossiele energie
Nederland geeft nog altijd voor meer dan acht miljard euro per jaar staatssteun aan de fossiele energiesector, stellen Milieudefensie en Oil Change International. Dit staat haaks op een belofte uit 2013, dat die steun uiterlijk dit jaar afgebouwd zou zijn.
In het rapport Past time for Action: Subsidies en Public Finance for Fossil Fuels in the Netherlands hebben de actiegroepen alle steunmaatregelen voor fossiele brandstoffen op een rijtje gezet. Het gaat niet alleen om directe subsidies, maar ook om belastingvoordelen en prijsondersteuning. Het grootste deel, bijna 5 miljard euro, gaat naar de lucht- en scheepvaart, de zware industrie, energiecentrales en de landbouw. Dat de subsidies er zijn, werd jaren geleden al geconstateerd door onder meer onderzoeksbureau CE Delft.
"Op dit moment", schrijven de milieuorganisaties, "is heel Nederland bijna volledig afhankelijk van fossiele brandstoffen. Daarom is elke euro van de overheid die nu nog naar fossiele brandstoffen gaat onbegrijpelijk. En contraproductief. Want zo blijven we de economie van het verleden in stand houden en staan we duurzame oplossingen in de weg."
In het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 is afgesproken dat alle financiële stromen van de overheid in lijn gebracht moeten worden met de klimaatdoelen. Dat betekent, zegt Milieudefensie, dat alle steun aan de fossiele industrie moet worden afgebouwd. Bovendien beloofde Nederland dat daarvoor al in Europees verband.
Van al het geld gaat 42 procent naar de luchtvaart. Luchtvaartmaatschappijen, ook de KLM, krijgen miljarden euro's voordeel, en daar zijn de coronamaatregelen nog niet in meegerekend.
Over kerosine hoeft geen btw te worden betaald en ook zit er geen belasting op vliegtickets. Omdat er op alle andere vormen van vervoer (auto, bus, trein of tram) wel btw zit, leidt dat volgens de milieuorganisaties tot een ongelijk speelveld. "Het is absurd dat je voor je tramkaartje meer btw-belasting betaalt dan voor een vliegticket naar Bali."
De grote vervuilers uit de zware industrie krijgen miljoenen aan belastingvoordelen, die worden opgehoest door huishoudens en kleine ondernemers.
Volgens de milieuorganisaties steunt de regering indirect ook fossiele energieprojecten in het buitenland. "Nederland exporteert de klimaatcrisis door onze fossiele steun", schrijven ze, en "vooral arme landen worden zo afhankelijker van olie en gas". Tegelijkertijd worden mensen in deze landen het hardst geraakt door de klimaatcrisis.
Zo krijgen Nederlandse bedrijven overheidssteun voor het bouwen van raffinaderijen in Oman en olieplatforms in Mexico. Ook de industrie geniet belangrijke belastingvoordelen. "De grote vervuilers uit de zware industrie krijgen miljoenen aan belastingvoordelen, die worden opgehoest door huishoudens en kleine ondernemers", zegt directeur Donald Pols van Milieudefensie.
Meer transparantie
De verhalen over subsidies aan fossiele bedrijven zijn niet nieuw. Al in 2011 constateerde onderzoeksbureau CE Delft dat er jaarlijks een bedrag van 4,6 miljard euro naar de fossiele sector gaat. Onderzoeker Martijn Blom denkt dat deze conclusie waarschijnlijk nog steeds grotendeels klopt. Het verschil met het bedrag waar Milieudefensie op uitkomt, wordt veroorzaakt door een definitiekwestie: wanneer spreek je van subsidies?
Milieudefensie heeft dat volgens hem ruim genomen. "Maar ook als je de definitie strikter hanteert, blijft er nog genoeg over om het over te hebben." Volgens Blom zijn alle subsidies en regelingen ooit wel om goede redenen in het leven geroepen, maar is het belangrijk dat ze nu opnieuw tegen het licht worden gehouden, om te beoordelen of ze nog wel passen bij de klimaatdoelen.
Tegelijk is ook duidelijk dat een deel van de regelingen niet één-twee-drie veranderd kan worden. Bij het veranderen van belastingvoordelen voor de lucht- en scheepvaart bijvoorbeeld is Nederland afhankelijk van internationale afspraken.
Ook Corjan Brink van het Planbureau voor de Leefomgeving zegt dat onduidelijk is wat met fossiele subsidies wordt bedoeld. De definitie is niet eenduidig. "Wat noem je een milieuschadelijke subsidie en wat niet? Maar het is waar dat huishoudens gemiddeld een hoger belastingtarief over hun energie betalen dan grote bedrijven. Alleen is niet helemaal inzichtelijk hoe groot de voordelen voor bedrijven precies zijn. Daarom is meer transparantie zeker wenselijk."
