'Met de hoeveelheid TATP uit die Groningse flat kun je een tank uitschakelen'
In de flatwoning in Groningen waar in mei een zware explosie plaatsvond, is 400 gram van de zeer explosieve stof triacetontriperoxide (TATP) gevonden, meldt het Openbaar Ministerie. Volgens explosievendeskundige Jan Kapel is die hoeveelheid voldoende om een tank uit te schakelen.
Het appartement aan de Wibenaheerd ontplofte op 1 mei, de 27-jarige bewoner en een 20-jarige vrouw raakten daarbij gewond. Het tweetal wordt onder meer verdacht van het veroorzaken van de explosie en het maken van de explosieven. Samen met een derde man (27) zouden ze plofkraken aan het voorbereiden zijn, meent het OM.
Voor 10 euro
"TATP is bijna net zo krachtig als TNT, de meest gebruikte springstof", zegt Kapel, die beveiligingspersoneel traint in het opsporen en onschadelijk maken van explosieven. TATP is simpel gezegd een cocktail van chemische stofjes uit huis-tuin-en-keukenmiddelen. "Met een euro of tien aan grondstoffen kom je al een heel eind", en dat maakt het volgens Kapel zo populair onder terroristen en plofkrakers.
Om een vergelijking te maken: in een handgranaat zit tussen de 60 en 100 gram springstof zoals TNT. Met 400 gram TATP "blaas je een auto van de wereld", volgens Kapel. Het is een hoeveelheid springstof die in de Tweede Wereldoorlog in handgranaten zat en werd gebruikt om tanks onschadelijk te maken. "Die brachten voldoende schade toe om essentiële onderdelen zoals de motor uit te schakelen. Dat geeft wel aan wat je hier in handen hebt", zegt Kapel over de zaak in Groningen.
De explosie daar was zo krachtig dat de voor- en achtergevel uit de woning werden geblazen. Ook van de binnenmuren bleef weinig over. Vier woningen in de flat zijn onbewoonbaar verklaard.
Explosieve cocktail
Het ongeluk laat zien hoe gevaarlijk TATP is. Vooral omdat veel makers aan de slag gaan met een handleiding van het internet en zich amper bewust zijn van de risico's. De explosieve cocktail is namelijk instabiel: hitte, wrijving, schokken, statische elektriciteit, één verkeerde beweging kan een explosie veroorzaken.
Er zijn allerlei voorbeelden van ongelukken waarbij zo'n geïmproviseerde springstof te vroeg ontplofte. Het gebeurde eerder dit jaar volgens de FBI ook bij een 23-jarige man in de Amerikaanse staat Virginia. Hij verklaarde dat hij gewond was geraakt door een ongeluk in de tuin, maar de politie vond een fles met TATP. Hij zou geïnspireerd zijn geweest door een man die vier jaar geleden in VS zes mensen op straat had gedood en daarna zelfmoord pleegde.
Brandwonden
Niet alleen voor de makers is het explosief risicovol, maar ook voor de mensen die het opsporen en onschadelijk maken, zegt Kapel. "Zeker in de beginperiode dat deze geïmproviseerde explosieven werden gebruikt zijn een aantal opruimers in Nederland gewond geraakt. Dat varieerde van heftige brandwonden tot het verliezen van ledematen."
Zo'n 15 jaar geleden ontdekten terroristen TATP. In die dagen was het nog relatief onbekend en waren detectiemiddelen nog niet ingesteld op dit nieuwe explosief. Inmiddels zijn er volgens Kapel betere manieren om het op te sporen, bijvoorbeeld met röntgenapparatuur.
Zodra TATP wordt gevonden, komt de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) in actie. Maar ook die is extra waakzaam voor de instabiele springstof en pakt de ruiming anders aan dan bij andere explosieven.
Sporen veiligstellen
"Hier loop je niet stoer met een beschermend pak op af, dat doe je op afstand met een bestuurbare robot", legt Kapel uit. "Je wil het op een veilige manier ruimen én de sporen veiligstellen om de dader op te pakken. Want als het gelijk ontploft ben je het dna en de vingerafdrukken kwijt."
In de flatwoning aan de Wibenaheerd in Groningen werden uiteindelijk meerdere explosieve stoffen gevonden. Die zijn door de EOD gecontroleerd tot ontploffing gebracht.
