Nederland daagt Rusland voor het Europees Hof, hoe kansrijk is dat?
Een nieuwe stap in de juridische strijd rond het neerhalen van vlucht MH17. Nederland daagt Rusland voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg, zo werd vandaag bekend.
Wat wil Nederland hiermee bereiken?
Met de stap wil het kabinet de al ingediende individuele klachten van nabestaanden bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens ondersteunen. Het gaat erom dat nabestaanden in hun zaken kunnen beschikken over al het materiaal uit het MH17-onderzoek, en dat kan alleen als Nederland zelf een aanklacht indient, zegt premier Rutte.
Als het Europese Hof de nabestaanden en de Nederlandse staat in het gelijk stelt, kan het Rusland schadevergoedingen opleggen. Daarnaast kan het EHRM bepalen dat Rusland bepaalde informatie moet delen.
Hoe kansrijk is de zaak?
Juridisch gezien is de zaak die Nederland heeft aangespannen heel kansrijk, zegt universitair docent internationaal recht Marieke de Hoon in Nieuws en Co op Radio 1. Het Hof moet beoordelen of Rusland artikel 2 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens heeft geschonden, waarin het recht op leven is vastgelegd.
Onder artikel 2 kan Rusland bijvoorbeeld aansprakelijk worden gehouden voor het niet instellen van een eigen onderzoek en het frustreren van het onderzoek van het Joint Investigation Team (JIT).
Als het Hof in Straatsburg ook bewezen acht dat Russische functionarissen erbij betrokken waren, kan Rusland ook aansprakelijk worden gehouden voor het neerhalen van het toestel.
Hoe reageert Rusland?
Het Russische ministerie van Justitie stelt in een verklaring dat de ramp zich heeft afgespeeld boven Oekraïens grondgebied, waar Rusland geen enkele jurisdictie heeft en waar het ook niks te vertellen heeft, ook niet in 2014, zegt correspondent David jan Godfroid."Rusland blijft er kortom bij dat het niks te maken heeft met het neerhalen van het toestel. Ze zien dit als de zoveelste stap van Nederland om Rusland zo zwart mogelijk te maken."
Rusland zal zich waarschijnlijk wel verdedigen als de zaak voor het Hof komt. Dat doet het land ook bij andere zaken voor het Europese Hof voor de Mensenrechten.
Wat de Russische regering zal doen met een eventuele veroordeling, is minder zeker. Bij de volksraadpleging van 1 juli heeft een meerderheid ermee ingestemd dat internationaal recht voortaan ondergeschikt is aan de Russische grondwet.
De regering kan daarmee een uitspraak van het Europese Hof voorleggen aan het eigen Constitutionele Hof. Dat kan beslissen dat Rusland de uitspraak naast zich neer kan leggen en dat het land geen schadevergoedingen hoeft te betalen.
"Maar dat betekent niet dat de zaak nutteloos is", zegt De Hoon. "Want voor de nabestaanden is het belangrijk dat rechters het bewijs wegen en uitspraak doen over wat er is gebeurd."
De tragische beelden van de ramp met vlucht MH17 staan in ons geheugen gegrift. Kijk hier naar een terugblik van de gebeurtenissen:
Hoelang gaat de zaak duren?
Er kunnen jaren overheen gaan voordat er een uitspraak is, verwacht de universitair docent. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft een flinke achterstand bij het afhandelen van zaken. Wat helpt is dat de zaak al eerder is aangespannen door nabestaanden van de MH17-slachtoffers.
Waarom stapt Nederland nu pas naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens?
Nederland moest sowieso wachten tot het JIT-onderzoek was afgerond. Dan nog had het eerder gekund, maar volgens premier Rutte is dit het beste moment. "We onderzoeken steeds wat juridisch mogelijk is, maar ook op welk moment we dingen het beste kunnen doen."
De regering heeft "om ons moverende redenen" gekozen voor dit moment, zei Rutte na de ministerraad. Wat die redenen zijn, wilde hij niet zeggen.
Welke zaken lopen er nog meer rond MH17?
Naast de mensenrechtenzaken bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens lopen er nog twee juridische procedures rond MH17:
- De staatsaansprakelijkheid: Twee jaar geleden stelde Nederland, samen met Australië, Rusland aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van de vlucht. Die stap volgde op de vaststelling van het JIT dat de Buk-raket waarmee MH17 is neergeschoten afkomstig was van een brigade van het Russische leger.
Vorig jaar werd duidelijk dat Nederland en Australië diplomatieke contacten met Rusland hebben over de aansprakelijkstelling. Het kabinet zei vandaag te hopen dat deze gesprekken met Rusland doorgaan.
- Het strafproces: Er loopt ook nog een strafproces tegen vier individuele verdachten. Die zaak dient voor de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. Het gaat om drie Russen en een Oekraïner die niet zelf bij het proces aanwezig zijn.
Als de uitspraak in die strafzaak eerder komt, kan die invloed hebben op de EHRM-zaak in Straatsburg, zegt De Hoon. "Als er een veroordeling uitkomt, dan hebben de feiten die door de Nederlandse rechter als bewezen worden geacht extra waarde bij zo'n procedure in Straatsburg."
