Hagia Sophia mogelijk snel weer moskee, 'christelijke symbolen onder het cement'
Het is niet dat Istanbul een gebrek heeft aan moskeeën. In de stad van 16 miljoen inwoners staan zo'n 3500 moskeeën. Toch laait de discussie over de Hagia Sophia eens in de zoveel tijd op. Het verzoek om het wereldberoemde museum weer de functie van moskee te geven, bestaat al sinds het een museum werd in 1934. Maar nu lijkt de Turkse regering het erdoor te willen drukken.
Deze week komt er een uitspraak in een zaak die in 2016 werd aangespannen door een organisatie die eist dat de Hagia Sophia weer een moskee wordt.
Met zo'n uitspraak in de hand, kan president Erdogan een langgekoesterde wens van conservatieve Turken vervullen. "De voorbereidingen zijn al in gang gezet," zei Erdogan begin deze maand tegen Turkse journalisten. "We zullen het de Hagia Sophia-moskee gaan noemen, en de museumstatus zal verdwijnen."
Orthodoxe kerk
De Hagia Sophia is een bouwwerk met een unieke geschiedenis. Hij is in de zesde eeuw na Christus gebouwd als Grieks-orthodoxe kerk. Lang was het de grootste kerk ter wereld. Nadat de Ottomanen in 1453 Constantinopel (zoals Istanbul toen heette) hadden veroverd, voegde Sultan Mehmet er minaretten aan toe en maakte er een moskee van. Dat was het tot 1934, toen Kemal Atatürk, de stichter van het moderne Turkije, het gebouw veranderde in een museum.
De meerderheid van de moslims wil dat het museum weer een moskee wordt, zag correspondent Mitra Nazar:
Conservatieve moslims is dit besluit van Atatürk altijd een doorn in het oog geweest. "Sultan Mehmet besloot dat dit tot het einde der tijden een gebedshuis voor moslims is," zegt Yunus Genc van de jeugdbeweging Anatolische Jeugd. "Dit is Turkije en de meerderheid van de mensen is moslim. Hagia Sophia is een moskee, dus wij willen dat het gebouw ook die status krijgt."
In de afgelopen jaren werd op 29 mei, de dag van de Ottomaanse verovering van Constantinopel, actie gevoerd. Dat gebeurde met een groepsgebed in de voortuin van de Hagia Sophia. Dit jaar ging het vanwege het coronavirus niet door. Maar er werd wel een handtekeningenactie gehouden. "We hebben 13 miljoen handtekeningen ingezameld," aldus Genc. "We hopen dat onze regering nu echt ziet hoe belangrijk dit is."
'Gebruikt voor politieke doeleinden'
Erdogans visie op Hagia Sophia is niet altijd eenduidig geweest. Vorig jaar, tijdens de campagne voor de lokale verkiezingen, beloofde hij kiezers dat de Hagia Sophia een moskee zou worden. Maar zijn kandidaat voor het burgemeesterschap van Istanbul, Binali Yildirim, verloor het van oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu. Na de verkiezingen matigde Erdogan zijn toon. "Zorg eerst maar dat je de Sultanahmetmoskee kunt vullen", zei hij zelfs.
Maar sinds kort staat het weer bovenaan op de agenda. De coronacrisis heeft de Turkse economie, die nog aan het opkrabbelen was uit de vorige crisis, hard geraakt. Politiek analisten zeggen dat Erdogan de kwestie van de Hagia Sophia aangrijpt om kiezers vast te houden, nu hij minder sterk staat in de peilingen. Sinds de lokale verkiezingen van vorig jaar zijn de drie grootste Turkse steden in handen van de oppositie.
Imamoglu, de populaire burgemeester van Istanbul, brandt zijn vingers liever niet aan de kwestie. Vorige week zei hij dat Turkije en de rest van de wereld wel wat anders aan het hoofd hebben. "Het is triest dat dit nu wordt gebruikt voor politieke doeleinden. Ik denk niet dat dit het juiste moment is om ons hier mee bezig te houden".
Vanuit Athene zijn felle reacties gekomen op de plannen. De Griekse minister van cultuur, Lina Mendoni, heeft een alarmerende brief geschreven naar Unesco, waar de Hagia Sophia op de werelderfgoedlijst staat. Ze haalde uit naar Turkije: "Wat de Turkse regering en president Erdogan hier van plan zijn is een terugkeer van nationalistisch en religieus fanatisme," zei Mendoni in een videoboodschap.
Mihai Vasiliades, een Grieks-Turkse journalist in Istanbul, kan het niet geloven. Hij komt al sinds zijn kindertijd in de Hagia Sophia en kijkt graag naar de kerkelijke afbeeldingen in de koepels. "Hoe langer je ernaar kijkt, hoe meer je erin ziet," zegt hij weemoedig.
Hij vreest het meest dat die afbeeldingen zullen moeten verdwijnen als het weer een moskee wordt. Moslims mogen niet bidden in een ruimte met afbeeldingen. Toen de Ottomanen van de Hagia Sophia een moskee maakten, werden de christelijke symbolen weggewerkt. Die werden weer tevoorschijn gehaald toen het een museum werd. "Wat gaan ze nu doen? Alles weer verstoppen onder cement?" vraagt Vasiliades zich hardop af. "Het is zo onnodig."
