Norilsk door loodzware industrie welvarend, maar ook smerigste plek van Rusland
Grimmig is het woord dat het eerst te binnenschiet als het gaat over Norilsk. Het is met z'n 175.000 inwoners de meest noordelijk gelegen grote stad ter wereld. Met auto of trein kun je er niet komen. Vanwege het strategische belang hebben buitenlanders toestemming nodig voor een bezoek. Waarom? Vanwege het enorme industriële complex van Norilsk Nickel.
ING en pensioenfonds ABP investeren in het bedrijf en dat moet stoppen, stellen vanochtend de organisaties achter de Eerlijke Bank- en Pensioenwijzer: Amnesty International, Oxfam Novib en Milieudefensie. Norilsk Nickel brengt de fragiele natuur in het poolgebied volgens hen enorme schade toe. Maar wat voor bedrijf is het eigenlijk?
Norilsk ís Norilsk Nickel, een onderneming met wortels in het strafkampensysteem van de voormalige Sovjet-Unie, de goelag. De liftschachten van nikkel- en palladiummijnen en de schoorstenen van de smelterijen domineren de stad. Medeoprichter en grootaandeelhouder Vladimir Potanin is een van de rijkste en machtigste oligarchen van Rusland.
Een van de meest vervuilde plekken op aarde
De industriële activiteiten hebben de inwoners van Norilsk ontegenzeggelijk een zekere welvaart verschaft. Werknemers verdienen er gemiddeld onvoorstelbaar veel voor de meeste Russen: meer dan duizend euro per maand. Maar die relatieve weelde komt wel met een prijs: Norilsk behoort tot de meest vervuilde gebieden op aarde. Volgens het Russische Bureau voor de Statistiek is het in ieder geval de smerigste stad van het land.
Potanin belooft voortdurend dat hij zijn verontreinigende fabrieken gaat moderniseren en bijvoorbeeld de uitstoot van koolmonoxide en zwaveldioxide wil verminderen. Maar vooralsnog blijft de zure regen vallen en de smog het zicht beperken. Water en bodem zijn extreem vervuild. En dat in het uiterst kwetsbare arctische gebied.
De lokale verontreiniging is niet het enige probleem waarmee Norilsk te kampen heeft. Normaal gesproken beginnen de lange, donkere winters er in oktober en liggen de temperaturen er tot ver in mei onder het vriespunt. Dat is aan het veranderen door de opwarming van de aarde, die in Siberië naar schatting 2,5 keer zo snel gaat als in de rest van de wereld.
En de gevolgen zijn ernstig. In grote delen van Siberië is de bodem al sinds mensenheugenis bevroren, ook in de zomer. Maar de afgelopen jaren smelt die zogeheten permafrost 's zomers door de oplopende temperaturen en de langere periodes dat het warm is. De bovenste laag verandert in blubber - en Norilsk is daar op gebouwd. Muren van woonflats scheuren en de enorme diesellekkage van twee weken geleden is er hoogstwaarschijnlijk, naast achterstallig onderhoud, mede door veroorzaakt.
Dat lek heeft flinke milieuschade veroorzaakt:
Doordat er een opslagtank van een verwarmingscentrale van een van de Norilsk Nickel-dochters in elkaar zakte, raakte een gebied van ongeveer 350 vierkante kilometer vervuild. Een kleine 20.000 ton diesel stroomde de lokale rivier de Ambarnaja in en een paar dagen later het nabijgelegen Pjasinomeer. Het is zeker niet uitgesloten dat de diesel uiteindelijk uitkomt in de Kara Zee.
Norilsk Nickel-baas Potanin heeft beloofd de schoonmaakoperatie te betalen (geschatte kosten: 1,3 miljard euro) en er wordt met man en macht gewerkt om de schade te beperken. Maar het gebied ligt afgelegen en het is moeilijk bereikbaar. Wegen zijn er niet en de rivieren zijn te ondiep voor schepen. Het kan nog jaren duren voordat de diesel is opgeruimd en tegen die tijd is er waarschijnlijk veel onherstelbare schade aangericht aan het milieu.
