Veel vragen over nieuw pensioen, gelekt document geeft (beetje) meer inzage

• Thom Opheikens

  redacteur Economie

"Het is een belangrijke dag", zei een blije minister Koolmees afgelopen vrijdag over de pensioendeal die na een jaar onderhandelen werd gesloten. De belangrijkste verandering is dat de uiteindelijke pensioenuitkering meer gaat meebewegen met de beurs. Koolmees, vakbonden en werkgevers denken dat pensioenen daardoor vaker omhoog dan omlaag kunnen.

Dit zijn de doelen van het nieuwe stelsel:

Dit weekend volgden er vragen en kritiek. Zo vindt ouderenorganisatie ANBO dat een gemiddelde gepensioneerde niets aan het nieuwe stelsel heeft en denken anderen dat juist jongere generaties erop achteruit gaan. En hoe zit het precies met de middengroep van zo'n 35 tot 55 jaar? In 2018 rekende het Centraal Planbureau voor dat met name deze categorie er tientallen miljarden euro's bij inschiet als de zogeheten doorsneepremie wordt afgeschaft.

Document

Het antwoord op die vragen hangt af van wat er precies met de pakweg 1500 miljard aan opgebouwd pensioengeld gebeurt. En dat is nog niet duidelijk. Er zijn nog geen berekeningen gepubliceerd waaruit blijkt wat de impact van de overgang naar het nieuwe stelsel op verschillende generaties is.

Wel is er een niet openbaar document van vijf pagina's, rechtstreeks afkomstig van de onderhandelingstafel, dat in handen is van verschillende media waaronder de NOS. Daarin staat dat berekeningen van het CPB en dertien pensioenfondsen laten zien dat het nieuwe pensioenstelsel in de meeste gevallen voordelig uitpakt. Die berekeningen zijn alleen niet openbaar. Het is dus ook niet bekend hoe die sommen tot stand zijn gekomen.

Het is ook niet duidelijk voor welke groep(en) er dan een nadeel is. Wel staat in het document dat eventuele nadelen "adequaat en kostenneutraal" worden gecompenseerd. Deelnemers krijgen inzicht in wat voor pensioen ze vóór en na de overstap kunnen verwachten. Als het nadelig uitpakt, moeten de werkgever en het pensioenfonds zeggen wat er is gedaan om de deelnemer te compenseren.

Vragen van specifieke pensioendeelnemers over wat het nieuwe stelsel precies voor hen betekent, zijn nu dus nog niet te beantwoorden. "Er verandert heel veel. Ga nou niet proberen om elk stapje voor elke generatie neutraal te maken", zegt pensioenwetenschapper Bas Werker van de Tilburg University. Werker is een van de bedenkers van het nieuwe stelsel.

Hij pleit ervoor dat fondsen onderaan de streep evenwichtig uit moeten komen. Als het over de middengroep en het afschaffen van de doorsneepremie gaat, kun je volgens Werker zeggen: "Jullie hoeven ook geen buffer op te bouwen. dus dat strepen we tegen elkaar weg." Omdat in het nieuwe stelsel zekerheden worden ingeleverd, hoeven buffers minder groot te zijn. Dat geeft ruimte voor compensatie.

Voor jongeren is een belangrijk voordeel volgens Werker dat hun pensioenopbouw wordt vastgelegd. "Dat is een stuk duidelijker." Ook het afschaffen van de doorsneepremie is gunstig voor jongeren. "Daardoor krijgen jongeren meer pensioen voor de premie die ze inleggen." Daar staat wel tegenover dat niet korten de komende jaren betekent dat er wordt ingeteerd op reserves. Tekorten worden doorgeschoven.

Hoe verder?

Deze week stemt het FNV-ledenparlement over het nieuwe pensioenstelsel. Vrijdag wordt het in de ministerraad besproken. Pas daarna worden meer details verwacht in een brief van minister Koolmees aan de Tweede Kamer.

Nieuwsuur legt in drie minuten uit hoe het systeem werkt en waarom dit nieuwe stelsel nodig is: