Eerste meldingen fraude met NOW-regeling zijn binnen, zorgen over misbruik

• Lisa Schallenberg

  redacteur Economie

Vanaf het begin van de steunmaatregelen voor het bedrijfsleven zijn er al zorgen over mogelijk misbruik van die regelingen. De eerste steunronde zit erop, en accountants maken zich nog steeds zorgen.

Over de regeling voor zzp'ers (Tozo) en de tegemoetkoming voor de vaste lasten (TOGS) zijn eerder al meldingen binnengekomen bij de Financial Intelligence Unit, het overheidsmeldpunt voor ongebruikelijke transacties en witwaspraktijken.

De steunmaatregel waar tot nu toe het meeste geld mee is gemoeid, is de NOW-regeling. Daarmee krijgen bedrijven een subsidie om hun personeel door te betalen als ze omzetverlies hebben. In totaal is er 8,7 miljard euro subsidie aangevraagd, waarvan 4,5 miljard is uitgekeerd.

Ondanks zorgen van accountants dat ondernemers door het schuiven met facturen kunnen sjoemelen met hun omzet, zijn daar nog maar heel beperkt meldingen over binnengekomen. Het UWV noemt tegenover de NOS een getal van 21 op een totaal van 144.000 aanmeldingen. Het gaat om werkgevers die facturen uitstellen zodat ze op papier minder omzet maken.

Die meldingen, die nog in onderzoek zijn, komen binnen bij het fraudemeldpunt. Ze zijn afkomstig van onder andere werknemers van het betrokken bedrijf of van klanten.

Topje van de ijsberg

"Die 21 meldingen zijn het topje van de ijsberg", zegt Antoinette Dijkhuizen, oprichter van accountantskantoor 4you en bestuurslid van accountantsorganisatie NBA. "Ondernemers zoeken altijd de grenzen op, of het nou gaat over belastingen of over deze regeling."

Pieter Vos, directeur van accountantskantoor Kop of Munt, krijgt telefoontjes van bedrijven die vragen of ze facturen later kunnen versturen zodat ze in aanmerkingen komen voor de subsidie. "Een ondernemer zou bijna gek zijn om dat niet te vragen, om niet de randen van de regeling op te zoeken."

"Ik denk dat dit inherent is aan het risico van zo'n noodmaatregel", zegt Rob Bergmans, eindverantwoordelijke voor de accountancypraktijk van Deloitte. "Als bedrijven ons vragen of dat kan, dan zeggen we uiteraard dat het niet mag. Maar ik sluit niet uit dat bedrijven het gewoon proberen."

Voor accountantskantoor PwC is het nog te vroeg om vast te stellen of de grenzen worden opgezocht. "Je mag van ons verwachten dat we daar heel kritisch op zijn, en daar werkzaamheden op gaan verrichten", zegt Agnes Koops-Aukes van PwC. Zij is als lid van de raad van bestuur verantwoordelijk voor de accountancypraktijk van het kantoor. "Maar door de opzet van de regeling is het voor ons als accountants wel erg lastig om alle fouten en risico's op fraude weg te halen."

Controle achteraf

Het opzoeken van die grenzen zou niet al te moeilijk zijn. De regeling is relatief makkelijk aan te vragen, omdat het doel van de overheid was om zo snel mogelijk het geld bij de bedrijven te krijgen. Pas achteraf wordt gecontroleerd of iemand ook daadwerkelijk recht had op het geld. In oktober, na afloop van de tweede ronde steun, komt de definitieve afrekening, zegt het UWV. Minister Koolmees van Sociale Zaken deed in maart al een oproep aan ondernemers om geen misbruik van de regeling te maken.

Zo deed Koolmees eind maart een beroep op de morele verantwoordelijkheid van ondernemers:

De controle achteraf wordt een klus, zei Fred Paling, bestuursvoorzitter van het UWV, al bij de opening van het loket op 6 april. Hij noemde dat toen het 'afrekenproces'. "Dat is echt een stuk complexer dan het bevoorschottingsproces wat we nu hebben, want dat is echt gericht op: snel zorgen dat het geld op de rekening van de ondernemer staat zodat banen behouden blijven."

De controle achteraf wordt complex, zegt Bergmans van Deloitte. "Maar die verantwoordelijk moeten we wel nemen." Dijkhuizen van 4you heeft weinig vertrouwen in die controle achteraf, vooral omdat het onduidelijk is wanneer er precies sprake is van omzetdaling.

"In de horeca is dat makkelijk, een klant rekent wel of niet af en dan heb je op een avond wel of niet geld verdiend. Maar je hebt ook bedrijven die werken met projecten. Als die worden uitgesteld naar eind dit jaar, neem je dat dan mee als je je omzetverlies voor deze maanden berekent? Daar is veel onduidelijkheid over."

Accountants

Hoe de accountant precies moet controleren of de opgegeven omzetdaling klopt, wordt nog bepaald. De Beroepsorganisatie van Accountants denkt mee over de inhoud en richtlijnen voor die accountantsonderzoeken. Woordvoerder Lukas Burgering spreekt tegen dat het makkelijk frauderen is: "Een accountant kan zien aan de voorraden bijvoorbeeld dat er toch omzet is geweest."

Dijkhuizen blijft sceptisch. "Bij een strak geleid bedrijf is het makkelijker controleren dan bij mkb-bedrijven. Die hebben niet altijd alles zo herleidbaar op orde."