Eerste onterecht uitgekeerde coronasteun al teruggevorderd

• Charlotte Waaijers en Lisa Schallenberg

De eerste gevallen van bedrijven die onterecht overheidssteun via de TOGS-regeling hebben gekregen, zijn bekend. De Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO) laat weten dat de eerste terugvorderingen kortgeleden in gang zijn gezet.

Meer details, over hoeveel en welke bedrijven, geeft de dienst niet. Ook niet of het gaat om opzettelijk misbruik van de regeling.

Controle achteraf

Via de TOGS kunnen bedrijven sinds maart eenmalig een tegemoetkoming van 4000 euro krijgen. De regeling is bedoeld voor sectoren die getroffen worden door corona, en specifieker door maatregelen van de overheid om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.

Het geld moeten de bedrijven gebruiken voor het betalen van hun vaste materiële kosten, zoals bijvoorbeeld inkopen. Net zoals bij enkele andere steunmaatregelen krijgen bedrijven dat geld snel, en vindt een uitgebreidere controle plaats achteraf.

Tot afgelopen woensdag zijn er 191.000 aanvragen bij de RVO binnengekomen. Ruim 181.000 ondernemers zijn uitbetaald, bij elkaar kregen ze 724 miljoen euro. Van de overige aanvragen is een deel afgekeurd, de rest is nog in behandeling.

Afgelopen week werd duidelijk dat het kabinet het pakket aan steunmaatregelen, dat eind deze maand afloopt, verlengt. De ondernemers die in aanmerking komen voor de eerste ronde TOGS-steun, kunnen nu tot nog eens 20.000 euro krijgen. Ook bij deze uitkeringen vindt de uitgebreide controle achteraf plaats.

Meldingen van misbruik steun

Ondertussen krijgen opsporingsinstanties de eerste signalen binnen van misbruik van de steunmaatregelen van de overheid. NRC en Reporter Radio meldden eerder deze week dat de Financial Intelligence Unit (FIU), de organisatie die van onder meer banken en accountants meldingen krijgt als zij een ongebruikelijke transactie zien, inmiddels achttien dossiers heeft liggen.

Daarin staan 34 meldingen van verdachte transacties die kunnen wijzen op misbruik van de TOGS en de TOZO, de regeling voor zzp'ers. Om hoeveel geld het gaat is niet duidelijk. Aangezien een ondernemer op dit moment via de TOGS 4000 euro kan krijgen, en een zzp'er via de TOZO maximaal 4500 euro, zal het totaal bedrag vermoedelijk rond de 150.000 euro of minder liggen.

Nog geen veroordeling

Dat deze dossiers er zijn, betekent overigens nog niet dat er daadwerkelijk al vaststaat dat er fraude gepleegd is. Dat zijn onder meer de FIOD en Inspectie SZW nu verder aan het onderzoeken.

Als het onderzoek uiteindelijk leidt tot strafrechtelijke vervolging, moet de rechter nog oordelen of er sprake is van fraude. Nu al ziet bijvoorbeeld de Inspectie SZW dat in enkele gevallen is gebleken dat transacties achteraf toch blijken te deugen, zegt een woordvoerder.

Daarnaast kan het aantal verdacht verklaarde transacties uiteraard de komende tijd nog oplopen. Wat woensdag de stand van zaken was, is komende week waarschijnlijk al niet meer actueel, benadrukt de FIU.

Verder onderzoek

Samen met de Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst (FIOD) en uitkeringsinstantie UWV doet de Inspectie sinds het begin van de steunmaatregelen onderzoek naar fraude bij de regelingen. Ook misbruik van de NOW-regeling, waarin de overheid een deel van de salariskosten van een bedrijf overneemt, wordt onderzocht.

Hoeveel gevallen van mogelijk frauduleuze NOW-uitkeringen op dit moment onderzocht worden, laten de instanties niet weten. Fraude met deze regeling kan al snel om veel grotere bedragen gaan, omdat er los van voorwaarden geen absoluut maximum geldt voor uitkeringen aan bedrijven.

In totaal hebben al meer dan 100.000 werkgevers geld gekregen via de NOW. Daaruit betalen ze een deel van het salaris van bij elkaar ruim 1,7 miljoen mensen.

Grootschaligere fraude

De FIOD heeft inmiddels 200 'corona-gerelateerde signalen' van fraude binnengekregen. Daarbij gaat het niet alleen om mogelijk misbruik van de steunmaatregelen, maar ook om bijvoorbeeld gesjoemel met mondkapjes. Daarvan zijn al verschillende fraudezaken bekend die in de miljoenen euro's lopen.