Golf van protest in Europese steden: 'Dood Floyd belangrijk moment voor bewustwording'

• Robert Chesal

  redacteur Buitenland

In steeds meer Europese steden demonstreren mensen tegen racistisch geweld en discriminatie. De dood van de zwarte arrestant George Floyd en de aanhoudende golf demonstraties daartegen in de Verenigde Staten zorgen ervoor dat veel mensen de straat opgaan.

Tegen racisme is in het verleden al massaal gedemonstreerd in Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Nu gebeurt dat ook in landen waar boosheid over rassendiscriminatie nooit of maar zelden grote aantallen mensen op de been heeft gebracht.

"De situatie in Italië lijkt soms op die in Amerika", zegt Anna Maria Gehnyei. "Ook hier worden veel zwarte mensen gedood. Maar niemand praat erover. En het geweld komt niet alleen door de politie maar overal vandaan."

Gehnyei, die beter bekendstaat als de rapper Karima 2G, was gastvrouw op het podium van een grote antiracismedemonstratie op het Piazza del Popolo in Rome op zondag.

Duizenden mensen kwamen opdagen, "veel meer Italianen dan ooit eerder samen een vuist hebben gemaakt tegen racisme", volgens Gehnyei. Tijdens de demonstratie hield de menigte een stilte van acht minuten, ongeveer net zo lang als agenten in Minneapolis George Floyd op de grond hebben vastgehouden.

Als je zwart bent, kun je racisme niet vermijden in Italië, zegt Gehnyei. "Mijn vader komt uit Liberia. In de jaren negentig werkte hij voor een ambassade. Hij werd regelmatig staande gehouden door politieagenten. Zij gingen er vanuit dat hij de auto had gestolen."

Volgens Gehnyei worden veel mannelijke migranten slachtoffer van geweld. En veel zwarte vrouwen worden op straat voor prostitué aangezien. "Het is eigenlijk een constante stroom verbale en fysieke mishandeling, en niemand die je beschermt", vertelt Gehnyei. "Je bent nergens veilig."

Op de vraag of Italië ook een bepaald dodelijk incident heeft met veel symbolische waarde, zoals dat van Floyd, zegt Gehnyei nee. "Niet één. We hebben een hele lijst. Veel migranten worden door extremisten gedood." Maar ze erkent dat de dood van de Amerikaan George Floyd een belangrijk moment is voor de bewustwording, ook in Italië.

"Het was zo mooi om moslims, joden, asielzoekers, roma, wit en zwart te zien mobiliseren", zegt de Oostenrijkse parlementariër Faika el-Nagashi over de demonstratie vorige week donderdag in Wenen. Het was de grootste demonstratie in dat land sinds tientallen jaren, melden verschillende Oostenrijkse media.

El-Nagashi, de woordvoerder voor diversiteit en integratie van coalitiepartij De Groenen, is enthousiast over de massale opkomst van naar schatting 50.000 betogers. Maar ze wilde niet direct betrokken zijn bij het organiseren daarvan. "Ik bleef op de achtergrond, want ik wilde de politiek erbuiten houden."

'Uitbarsting van eenheid'

De demonstratie vond plaats op een centraal plein waar een gedenksteen staat ter herinnering aan Marcus Omofuma, een Nigeriaanse asielzoeker die in 1999 tijdens zijn deportatievlucht uit Wenen is overleden. Hij werd door Oostenrijkse politieagenten vastgebonden en kreeg duct tape over zijn mond geplakt. Bij de landing bleek dat hij gestikt was. De officieren kregen een lichte straf. Het is een symbool geworden voor de antiracistische beweging in het land.

"Een paar weken geleden nog riep een rechtse partij op om dat standbeeld weg te halen om het park groener en kindvriendelijker te maken", vertelt El-Nagashi. Onder het mom van de leefbaarheid zou men de geschiedenis willen uitwissen. "Nog steeds is Omofuma een beladen naam."

Sinds begin dit jaar zit haar partij, De Groenen, in de regering. "Maar al maandenlang blokkeert onze grote coalitiepartner, de conservatieven, al onze mensenrechtenvoorstellen. Bijvoorbeeld om de asielzoekers te helpen die vastzitten in Griekse kampen. En nu, na drie maanden lockdown, was het moment om te zeggen: genoeg. Het was een uitbarsting van eenheid, geleid door de zwarte gemeenschap."

"Ik ben 18 jaar oud en net klaar met mijn commerciële opleiding. Ik ben fotomodel en ik hou van reizen." Zo stelt Sara Balhas zich voor. Zij was de co-organisator van een van de meest verrassende demonstraties de afgelopen week, in Helsinki.

"Ik volgde wat er aan de hand was in Amerika, en ik zei tegen mijn vriendin dat ik me machteloos voelde omdat ik er niets tegen deed. Dus die vriendin stuurde me een appje van 'hey, wij zouden ook moeten protesteren'."

Balhas was het ermee eens. "Ik ging eens uitzoeken hoe je een vergunning regelt. En ik maakte wat posters en flyers. We zijn gewoon twee meiden, maar we hebben het geflikt. We vonden dat we dit moesten doen."

Er werden 500 mensen verwacht. Het werden er 3.000. Mensen van allerlei achtergronden. Aan het begin van de demonstratie knielden alle aanwezigen, naar het voorbeeld van veel antiracismeprotesten in de VS. "Ons protest was niet gericht tegen de politie. Het ging ons om racisme in het algemeen."

En die is er ook in Finland, vertelt Balhas. "Mijn moeder was een zwarte Marokkaanse, mijn vader Libanees. Mensen keken mijn moeder met scheve ogen aan vroeger, toen er niet veel zwarte mensen waren in dit land."

De discriminatie tegen zwarte mensen is soms subtiel, vertelt Balhas. "Als je langsloopt in de bus, houden ze hun adem in. Of ze zeggen dingen als ga terug naar je eigen land. Ze lachen je uit op school en als je achternaam niet Fins is, krijg je geen baan. Verlaat je een winkel, dan controleren ze of je iets hebt gestolen. Ik maak het zelf allemaal mee."