Ook in Brazilië staan vandaag grote demonstraties gepland. Vidas Negras Importam is er de slogan, Portugees voor Black Lives Matter. Miljoenen Brazilianen zijn van Afrikaanse afkomst: het land heeft de grootste zwarte gemeenschap buiten Afrika. En die gemeenschap is al te goed bekend met politiegeweld. Vaak met dodelijke afloop.
Alleen al in de deelstaat Rio de Janeiro zijn in april 177 mensen gedood door de politie, bijna zes per dag. Van alle slachtoffers van politiegeweld is zo'n 75 procent zwart.
Zo kwam in Rio kortgeleden de 14-jarige Jean Pedro om het leven in zijn eigen huis. Hij werd geraakt door een rondvliegende politiekogel, tijdens een militaire operatie waarbij politieagenten achter drugsdealers aan zaten.
Toch wordt in Brazilië nog niet zo massaal gedemonstreerd als in de Verenigde Staten en Europa. Volgens correspondent Marc Bessems heeft dat meerdere oorzaken. "Er is geen land ter wereld waar zo veel mensen per jaar worden vermoord als in Brazilië. Ongeveer 10 procent van die moorden wordt gepleegd door de politie. Maar de dynamiek in Brazilië is anders dan in de VS."
Bessems benadrukt dat politici als president Bolsonaro de verkiezingen mede hebben gewonnen dankzij beloftes om keihard op te treden tegen criminelen. "Er is veel misdaad in Brazilië, waar soms hele wijken worden beheerst door bendes. Daarom zeggen veel Brazilianen: 'De enige goede bandiet is een dode bandiet.'"
Gewend aan geweld
In de arme wijken van de grote steden, waar relatief veel zwarte Brazilianen wonen, komen elk jaar onschuldige burgers, ook kinderen, om het leven door verdwaalde kogels, zowel van criminelen als van de politie. "Daarmee ontstaat wellicht het beeld dat dat 'erbij hoort'."
Enerzijds zijn mensen in Brazilië dus misschien te veel gewend geraakt aan racisme en politiegeweld. Maar er speelt ook iets anders: "Ze zijn op dit moment meer bezig met de politieke spanningen in het land", zegt Bessems.
Dat de democratie gevaar loopt, voelt voor mensen misschien belangrijker dan politiegeweld en eeuwenoud racisme.
En Brazilië is op dit moment het epicentrum van de coronapandemie. "We hebben Italië al ingehaald, misschien halen we de VS ook in", zegt Bessems. "Maar de president vergeleek het virus aanvankelijk met een griepje en treedt steeds autoritairder op. Zijn tegenstanders hebben het gevoel dat de democratie gevaar loopt. Dat voelt voor mensen nu wellicht urgenter en belangrijker dan politiegeweld en het eeuwenoude institutionele racisme."
Dat neemt niet weg dat er veel woede en verontwaardiging is. Zeker na de dood van een zwarte peuter in de kustplaats Recife, eerder deze week. De 5-jarige Miguel de Silva viel dinsdag uit een raam op de negende verdieping van een flat. Dat gebeurde nadat de witte werkgever van zijn moeder het jongetje met de lift naar de bovenste verdieping had gestuurd. De vrouw kwam op borg vrij, maar werd een symbool van structureel racisme in de Braziliaanse samenleving.
Confrontaties voorkomen
De antiracismebeweging in São Paulo, de grootste stad van Brazilië, moest een geplande demonstratie vandaag verplaatsen naar een andere locatie. De betogers trekken samen op met voetbalsupporters die tegen president Bolsonaro zijn. Om confrontaties met een rivaliserende betoging van aanhangers van de president te voorkomen, verbood de rechter het beide groepen om op dezelfde plek de straat op te gaan.
"De grote vraag is hoeveel mensen er op die protesten afkomen en hoe de politie daarop reageert. Sinds het begin van de corona-uitbraak gingen alleen aanhangers van Bolsonaro de straat op, nu lijken ook tegenstanders te gaan demonstreren. Onder hen dus ook de Black Lives Matter-beweging", zegt Bessems.
