Hoe partijen zich door de coronacrisis gesterkt voelen in hun denkbeelden
De coronacrisis heeft de afgelopen maanden veel op zijn kop gezet in Den Haag. Onderwerpen die eerder nog uit en te na werden besproken in de politieke arena, zoals het klimaat, de pensioenen en immigratie, zijn de afgelopen maanden nauwelijks genoemd.
Maar dat betekent niet dat de partijen er niet mee bezig zijn. Er wordt volop geschreven aan de partijprogramma's voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart volgend jaar. Voor veel partijen geldt dat de traditioneel grote kwesties nog belangrijker zijn geworden door de crisis.
'Stoppen met geld weggooien'
De PVV verwacht dat de pandemie zeker invloed zal hebben op het partijprogramma. "Nationaal belang wordt steeds relevanter", stelt partijleider Wilders, die zijn wereldbeeld bevestigd ziet. "Meer protectionisme, minder globalisering en minder EU." De crisis toont volgens de PVV-leider aan dat je moet "stoppen met geld weggooien aan klimaat, stikstof, Afrika en andere zijstraten".
Geen radicaal nieuwe inzichten voor de PVV, maar wel een wat scherpere focus en dat geldt ook voor D66. "Een aantal dingen is urgenter geworden", zegt Susanne Dallinga van de programmacommissie. "Hervorming van de arbeidsmarkt bijvoorbeeld."
Vanwege de coronacrisis is de deadline voor de hoofdstukken arbeid, zorg en economie naar achter verschoven. Zodat er meer tijd is "om de juiste accenten te kunnen leggen". D66 wil nog steeds hetzelfde, benadrukt Dallinga. "Maar van tevoren hadden we bijvoorbeeld niet bedacht dat we het gingen hebben over leveringszekerheid van mondkapjes of medicijnen."
'Belang nogmaals blootgelegd'
Ook de linkerzijde van het spectrum voelt zich door de crisis gesterkt. De PvdA ziet in de crisis een bevestiging van het belang van solidariteit, zegt Esther-Mirjam Sent, Eerste Kamerlid en voorzitter van de programmacommissie. Opkomen voor de zorgmedewerkers en de leraren dus. "We zien de urgentie van die inzet alleen maar groter worden." Sent wil niet verklappen waar de commissie verder concreet nog aan denkt.
De Partij voor de Dieren heeft daar minder moeite mee. "Want het wordt niet ineens anders bij ons", zegt partijleider Esther Ouwehand. "Wij hadden al ideeën over hoe je moet omgaan met dieren", zegt ze, refererend aan het ontstaan van covid-19. "En we vonden ook al dat de economie niet voortdurend hoeft te groeien. Allebei die punten zijn nog meer blootgelegd", vindt Ouwehand.
KLM nationaliseren
SP, GroenLinks en de ChristenUnie nemen de markt op de korrel. "De crisis toont aan dat de tijd van neoliberalisme voorbij is. Die beweging was al ingezet, maar wordt nu versneld.", zegt SP-Kamerlid en programmacommissievoorzitter Ronald van Raak. "Wat weer blijkt: als zaken niet failliet mogen gaan, dan horen ze niet op de markt."
Dat vindt de SP al heel lang en Van Raak hoopt dat iedereen daarvan overtuigd raakt. "Als ik een half jaar geleden had gezegd dat we zouden spreken over nationaliseren van KLM, dan had je mij niet geloofd. Nu is dat gesprek er."
Nieuwsuur legde een maand geleden uit hoe het coronavirus debatten, wetten en verkiezingsplannen overhoop gooit:
De ChristenUnie vindt de "echt spannende kwestie" hoe het verder moet met de economie. "Die moet in dienst staan van mensen en niet andersom", zegt voorzitter Reinier Koppelaar van de programmacommissie, die een aantal vragen opwerpt waar over wordt nagedacht. "Was het wel normaal hoe we leefden? Kunnen we misschien wel minder vliegen?" De crisis vestigt volgens Koppelaar de aandacht op "wat echt telt".
Te efficiënt
GroenLinks gaat mee in de kritiek op de markt. "De marktwerking is te ver doorgevoerd", zegt een woordvoerder. "Er worden geen mondkapjes meer gemaakt in de EU, geen medicijnen meer gemaakt in de EU. Er is geen overcapaciteit op de IC's. We zijn te efficiënt geworden. Het vraagt om een meer sturende overheid."
Die sterke staat is ook waar de VVD mee bezig is, laat Uri Rosenthal weten. De oud-minister van Buitenlandse Zaken zit de programmacommissie voor. "Wij zijn voor een krachtige, doelmatige staat, die waar nodig intervenieert." Dat komt niet door de crisis, benadrukt hij. "Een beetje cru gezegd: wij hebben de coronacrisis niet nodig om liberalisme te vernieuwen."
Daar waren ze naar eigen zeggen dus al mee bezig, maar "het kan best zijn dat de commissie accenten versterkt", zegt Rosenthal. Op een aantal terreinen is invloed van de crisis niet te vermijden, denkt hij. "Domeinen als werkgelegenheid, overheidsfinanciën, die worden bepaald door deze crisis. Dat zal zijn beslag krijgen."
Hoe dat zijn beslag zal krijgen, wil Rosenthal overigens niet kwijt. Want net als bij veel andere partijen, is ook bij de VVD het verkiezingsprogramma nog niet af en moet er nog over worden gestemd op een partijcongres. Bij de meeste is dat ergens in het najaar: wordt vervolgd dus.
