Heb ik corona gehad? Veel thuistests zijn niet betrouwbaar genoeg

Na een neusverkoudheid, droge hoest of koorts ben je misschien wel benieuwd of je besmet bent geweest met het coronavirus. Via internet zijn allerlei zelftests verkrijgbaar om daarachter te komen. Maar hoe betrouwbaar zijn die?

Woensdagmorgen bleek dat alleen al door het Nederlandse bedrijf Inzek wereldwijd ruim anderhalf miljoen onbetrouwbare antistoffentests zijn verkocht, meldde dagblad Trouw. Het is de bedoeling dat zulke 'serologische' tests aanslaan op antilichamen in je bloed, om te zien of je corona hebt gehad. Maar volgens Trouw klopt de diagnose van Inzek vaak niet.

Veel zelftests die je online kunt bestellen werken op dezelfde manier: met antistoffen. Die methode is anders dan de tests die worden gebruikt door de GGD'en in Nederland en waarop het RIVM zijn dagelijkse coronacijfers baseert. Die zogeheten PCR-tests slaan niet aan op antistoffen, maar controleren of er genetisch materiaal van het coronavirus in je wang- of keelslijmvlies zit. Met zo'n test wordt achterhaald of je op dit moment besmet bent met corona (in plaats van of je besmet bent geweest).

Veel signalen

Antistoffentests voor particulieren zijn onder te verdelen in twee groepen: laboratoriumtests en sneltests. In het eerste geval stuur je - via een commerciële aanbieder - een paar druppels bloed op naar een laboratorium. Daar wordt je bloed onderzocht. De tweede variant werkt als een soort zwangerschapstest, met een teststrip waar je bloed op kunt druppelen. In de meeste gevallen lees je al binnen een half uur het resultaat af.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) krijgt veel signalen binnen over dat laatste type tests, zegt woordvoerder Frank Wassenaar. Die zijn nu niet toegelaten op de Europese markt omdat ze nog niet officieel zijn goedgekeurd. "Als we op internet aanbieders zien die sneltests verkopen voor particulieren, dan ondernemen wij actie."

Wassenaar geeft aan dat de IGJ inmiddels "in een handvol gevallen" een onderzoek is gestart. "Daarna kunnen eventueel een officiële waarschuwing en vervolgens een boete volgen. Maar vaak helpt een eerste contact al."

Overigens geven sommige aanbieders van sneltests op hun website aan dat hun product alleen bedoeld is voor zorgprofessionals. Maar dat wordt niet altijd gecontroleerd. "Zo'n zinnetje is dan bedoeld als een soort disclaimer", zegt de IGJ-woordvoerder. "Maar als het bedrijf levert aan P. Puk in Ergenshuizen, dan is wel duidelijk dat de testkit niet naar een professional gaat. En op het leveren aan niet-zorgprofessionals staat een boete."

Onbeschermd naar oma

Volgens de inspectie zijn veel antistoffentests op individueel niveau niet gevoelig genoeg en dus onbetrouwbaar. Ook het RIVM is kritisch. "Je krijgt veel vals positieve en vals negatieve uitslagen", zegt woordvoerder Coen Berends. Toch gebruiken het RIVM en bijvoorbeeld ook bloedbank Sanquin zelf serologische tests voor hun onderzoek naar immuniteit tegen het coronavirus.

"Die tests zijn voldoende betrouwbaar om op bevolkingsniveau te kunnen onderzoeken of mensen in Nederland afweer opbouwen tegen het virus", legt Berends uit. "Je kunt zo kijken hoe het virus zich verspreidt over de Nederlandse populatie."

Een enkele foute uitslag van zo'n antistoffentest maakt in dat geval voor het totale beeld niet uit, legde Nieuwsuur legde onlangs uit:

En als je al thuis een betrouwbaar testresultaat krijgt, wat zegt dat dan? Dat vragen zowel Berends als viroloog Marion Koopmans zich af. Koopmans doet in het Erasmus MC onderzoek naar commerciële coronatests. "Veel mensen gebruiken de thuistest om te kijken of ze onbeschermd naar hun oma kunnen", zegt zij. "Hun gedachte is: als mijn bloed antistoffen bevat, heb ik al corona gehad en ben ik dus immuun. Terwijl we daar vraagtekens bij zetten." Er is nog veel onduidelijk over de opbouw van immuniteit na een corona-infectie.

Onderbouwen

En die laboratorium-zelftests, waarbij je een bloedsample kunt laten onderzoeken door laboranten? "Dat klinkt al iets betrouwbaarder", zegt RIVM-woordvoerder Coen Berends. "Maar volgens onze huidige informatie is er nog geen goede antistoffentest voor particulieren op de markt. Als een aanbieder zegt van wel, moet hij dat onderbouwen. Bijvoorbeeld door mensen te testen van wie zeker is dat ze corona hebben gehad, doordat dat eerder uit een PCR-test is gebleken."