Koning in toespraak op lege Dam: 'Oorlog zit 75 jaar later nog steeds in ons'
Koning Willem-Alexander heeft in zijn toespraak bij de Nationale Dodenherdenking op de Dam benadrukt dat het verleden niet vergeten mag worden.
"Oorlog werkt generaties lang door", zei de koning op de Dam na de traditionele twee minuten stilte. "Nu, 75 jaar na onze bevrijding, zit de oorlog nog steeds in ons. Het minste wat we kunnen doen is niet wegkijken. Niet goedpraten. Niet uitwissen. Niet apart zetten."
De Dodenherdenking en een fragment uit de speech vanaf een lege Dam in Amsterdam:
"Niet 'normaal' maken wat niet normaal is. En: onze vrije, democratische rechtsstaat koesteren en verdedigen. Want alleen die biedt bescherming tegen willekeur en waanzin."
De koning stipte ook de rol van zijn eigen familie in de oorlog aan. Koningin Wilhelmina bracht het grootste deel van de Tweede Wereldoorlog door in Londen: "Medemensen voelden zich in de steek gelaten. Onvoldoende gehoord. Ook vanuit Londen, door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet. Het is iets dat me niet loslaat."
In zijn speech haalde de koning ook de in 2016 overleden Jules Schelvis aan, die zeven concentratiekampen overleefde. De koning vertelde hoe hij zes jaar geleden in de Westerkerk in Amsterdam onder de indruk was geraakt van Schelvis' aangrijpende verhaal over zijn deportatie naar Sobibor in 1943.
Toch hield Schelvis vertrouwen in de mensheid, zei de koning. "En als hij het kon, kunnen wij het ook."
Het was voor het eerst dat het staatshoofd sprak bij de Nationale Dodenherdenking, waarbij de Nederlandse slachtoffers worden herdacht die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn gevallen bij oorlogen en vredesmissies. Het is dit jaar 75 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog in Nederland eindigde met de capitulatie van Duitsland.
De koning besteedde aan het begin van zijn toespraak kort aandacht aan de coronacrisis. De Dam was vanwege de coronamaatregelen in tegenstelling tot andere jaren niet toegankelijk voor publiek.
Enkel zijn vrouw Máxima, premier Rutte, burgemeester Halsema van Amsterdam en Gerdi Verbeet als voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei stonden naast hem. "Het voelt vreemd", zei de koning op de lege Dam. "Maar ik weet dat u deze herdenking meebeleeft en dat we hier samen staan."
Aangepast vlagprotocol
In de rest van het land werden ook herdenkingen zonder publiek georganiseerd. Om de dag toch een speciaal karakter te geven, hingen vandaag de hele dag vlaggen halfstok om oorlogsslachtoffers te herdenken.
Normaal gesproken gebeurt dat op 4 mei pas na 18.00 uur. Vanwege de coronacrisis was het vlagprotocol eenmalig aangepast. Verder had het Nationaal Comité 4 en 5 mei muzikanten in het hele land opgeroepen om voor de twee minuten stilte het traditionele taptoe-signaal mee te spelen.
Voordracht Grunberg
Voorafgaand aan de ceremonie op de Dam sprak schrijver Arnon Grunberg in De Nieuwe Kerk de 4 mei-voordracht uit. Hij beschreef onder meer de aangrijpende getuigenissen van Holocaust-overlever Filip Müller. Grunbergs woorden echoden door de lege kerk.
Hij benadrukte in zijn voordracht het belang van herdenken en waarschuwde voor verzadiging als het gaat om verhalen uit de Tweede Wereldoorlog. "Zeggen het verleden wel te kennen, is weigeren er kennis van te nemen", zei de schrijver.
