Thuis spieken bij schoolexamens? Docenten surveilleren online

• Laura Steenbeeke

  redacteur Binnenland

Thuis een schoolexamen maken: het is voor de leerlingen even wennen, maar door de coronamaatregelen is het realiteit. Deze week beginnen de meeste scholen weer met het afnemen van de schoolexamens, die dit jaar bepalend zijn voor je eindcijfer door het afgelasten van de eindexamens.

Maar hoe voorkom je dat leerlingen er thuis toch een boek bij pakken of hun oudere broer of zus vragen mee te denken? Middelbare scholen bedenken er verschillende oplossingen voor, van een soort sneltest tot online surveilleren.

Binnen 5 seconden antwoorden

Zo wordt er aan alternatieven gewerkt voor de toetsen die parate kennis testen, waarbij het risico op spieken relatief groot is, merkt de VO-Raad. Die worden bijvoorbeeld vervangen door mondelinge examens of open-boek examens, waarbij de nadruk op inzicht en het begrip van een opdracht ligt. Dan wordt het al een stuk lastiger om Wikipedia of je grote broer in te schakelen.

Ook maken scholen vaker gebruik van toetsen in de vorm van een quiz, zegt Eric Welp van Kennisnet. Hij staat scholen bij die door de coronacrisis op een andere manier moeten toetsen. "Bij dat soort quizzen worden de vragen op hoge snelheid afgevuurd op leerlingen. Dan heb je simpelweg geen tijd om te spieken. En leraren kunnen vragen husselen, zodat leerlingen niet op hetzelfde moment dezelfde vraag krijgen."

Webcam houdt toezicht

Maar het lukt lang niet voor alle toetsen om die te vervangen voor zo'n spiek-proof alternatief. De VO-Raad ziet dat enkele scholen nu experimenteren met online surveilleren. Een bekende vorm is het blokkeren van tabbladen, waardoor scholieren tijdens de toets niet iets kunnen gaan opzoeken op internet.

Een andere manier om leerlingen in de gaten te houden, is het gebruiken van de webcam en de microfoon van de computer. Dit gebeurt al op verschillende universiteiten en hogescholen, in het voortgezet onderwijs zijn er een paar scholen die experimenteren met deze vorm van surveillance.

Bij het Teylingencollege in Noordwijkerhout houden ze leerlingen goed in de gaten:

Een direct kijkje in de kamer van scholieren: dat lijkt een flinke inbreuk op de privacy. De SP stelde vandaag al kamervragen over het gebruik van dit soort software door hogescholen en universiteiten.

"Het is duidelijk dat de privacy hier in het geding is, maar dat betekent niet direct dat het niet mag", zegt informatierechtadvocaat Christiaan Alberdingk Thijm. "Omdat de schoolexamens dit jaar van enorm belang zijn, en er af en toe wel eens wordt gespiekt, kan het digitaal surveilleren in dit geval een legitiem doel dienen."

Scholen moeten voorwaarden vaststellen voor het gebruik van de webcambeelden, zoals hoe lang deze bewaard worden en wie er toegang toe heeft. Leerlingen en ouders moeten daarover goed geïnformeerd worden. Dat doen scholen bijvoorbeeld door toestemming te vragen.

Alternatieven

Daar plaatst Alberdingk Thijm wel een kanttekening bij. "Een leerling moet ook 'nee' kunnen zeggen, zonder dat dat direct gevolgen heeft voor zijn of haar toetsresultaten. Er is namelijk een gezagsverhouding tussen de school en de leerling." Er moet dus een alternatief zijn voor leerlingen die niet gefilmd willen worden, bijvoorbeeld door toch het examen op school te maken.

Ook Eric Welp van Kennisnet vindt dat scholen goed moeten letten op wat er kan en mag. "We zien dat scholen de afgelopen weken heel druk zijn geweest met het opzetten van lesgeven op afstand en online toetsen. Nu komt ook de discussie over privacy op gang, en die is heel belangrijk."